Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari


Qum, shag‘al, xarsang toshlar



Download 5,78 Mb.
Pdf ko'rish
bet73/295
Sana30.12.2021
Hajmi5,78 Mb.
#90191
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   295
Bog'liq
Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari (M.Shermatov)

Qum, shag‘al, xarsang toshlar daryo vodiylarida, tekisliklarda, ko‘l,
dengiz havzalarida, tog‘ yon bag‘irlarida tarqalgan bo‘lib, ularni tash-
kil  qilib  turgan  zarralarning  katta-kichikligi,  silliqlanganlik  darajasi,
qalinligi biz yuqorida ko‘rsatib o‘tgan agentlarning turi, ularning harakat
tezligi, material olib kelingan masofaning uzoq-yaqinligiga chambar-
chas bog‘liqdir.
Birorta  daryo  vodiysini  boshlanish  qismidan  to  quyi  qismigacha
kuzatsak, uning boshida xarsang tosh, o‘rta qismida shag‘altosh, pastki
qismida qumlar tarqalganligini ko‘ramiz. Huddi shu yo‘nalish bo‘ylab
kuzatishni  davom  ettirsak,  silliqlanish  darajalarining  ham  o‘zgarib
borganligini guvohi bo‘lamiz.
Qumtoshlar  Yer  tarixiy  taraqqiyotining  ma’lum  davrlarida  paydo
bo‘lgan  qumlarning  tabiiy  sharoitni,  o‘zgarishi,  katta  bosim  ostida
siqilishi, sementlashib qotishi natijasida hosil bo‘lgan tog‘ jinsidir. Shu-
ning uchun ham qumtoshlarda dastlabki qumlarning (sementlashishi-
dan avvalgi) granulometrik, mineralogik, kimyoviy tarkibi mujassam-
lashgan bo‘lib, ular yirik, o‘rta, mayda zarralardan tuzilgan qumtosh-
larga ajraladilar. Qumtoshlarni tashkil qilib turgan minerallarning soniga,
turiga, sementlashish darajasiga, qumlarning o‘lchami katta-kichikligiga
qarab ularning mustahkamligi, zichligi, suv ta’siriga berilishi (yuviluv-
chanligi)  ham turlicha  bo‘ladi.  Eng bo‘sh  qumtoshlar  —  bu gil  (loy)
sementidagi qumtoshlar bo‘lib, eng mustahkamlari kremnezem, karbonat
sementidagi qumtoshlar hisoblanadi.
Brekchiyalar har xil granulometrik va mineralogik tarkibidagi qirrali
(silliqlanmagan) chaqiq cho‘kindi tog‘ jinslarining tabiiy sementlashib
qotishi  jarayonida  hosil  bo‘ladi.  Brekchiyalarni  tashkil  qilib  turuvchi
bo‘laklarni bir-birlari bilan birlashtirib turuvchi massa-sement tarkibi
ham gil, gil-qum, karbonat, kremnezem bo‘lishi mumkin.
Koglomeratlar  shag‘al  toshlarni  sementlashishi  yo‘li  bilan  paydo
bo‘lgan  tog‘  jinsidir.  Konglomeratlarni  tashkil  qilib  turuvchi  shag‘al
toshlar mineralogik tarkibi bilan brekchiyalarga yaqin bo‘lsada, brek-
chiyalardan birdan-bir farqi ana shu shag‘al bo‘laklarining silliqlangan
bo‘lishidadir.  Konglomeratlarning  mustahkamligi,  siqilishga  bo‘lgan
moyilligi jinsning tashkil qilib turvchi shag‘al toshlarning sementlashishi
5—M.Sh. Shermatov


6 6
darajasiga, sementning tarkibiga hamda ana shu jinsning uzoq geologik
davrlar mobaynida qanday sharoitni boshidan kechirganligiga bog‘liq.
4.2-jadval

Download 5,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   295




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish