Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari

Abu  Ali  ibn  Sino  hozirgi  Buxoro  viloyatining  Vobkent  tumani
hududida yashab ijod etgan, butun Markaziy Osiyoni olamga tanitgan
Abu Rayhon Beruniyning zamondoshi bo‘lib, fanning falsafa, meditsina,
huquqshunoslik, tilshunoslik, mantiq, astronomiya, fizika, matematika
va boshqa qator sohalari kabi geologiya-mineralogiyaga oid juda qimmatli
fikr va mulohazalar egasidir (2.5-rasm). Bu borada uning tog‘larning
paydo bo‘lishi, minerallar va zilzila kabi hodisalar to‘g‘risdagi ishlari
juda katta ahamiyatga ega. Abu Ali ibn Sino o‘sha vaqtda fanga ma’lum
hamma  minerallarni  to‘rt  guruhga:  1  —  toshlarga,  2  —  eriydigan
jinslarga, 3 — oltingugurtli yonuvchi jinslarga, 4 — tuzlarga bo‘ladi. U
tog‘larning  paydo  bo‘lishi  haqida  gapirganda,  yer  usti  tuzilishining
o‘zgarishi asosan ikki kuch ta’siri natijasida, ya’ni hamma yer ustidagi
kuchlarning  (daryo,  shamol,  muzliklarning  surilishi  kabi  hodisalari)
ahamiyatini juda to‘g‘ri tushuntiradi. U zilzilani tog‘ hosil qilish hara-
katlari bilan bog‘laydi. Bu yerda u yana shu narsaga e’tiborni jalb qilib,
yerning turli qismida turlicha kuch bilan bo‘ladigan zilzilani Oy bilan
Quyoshning yilning turli fasllarida yerga turlicha ko‘rsatgan ta’siri natijasi
deb tushuntiradi.
Abu Ali ibn Sino fanning qaysi sohasiga qo‘l urmasin, ana shu fanni
ilmiy kuzatish va eksperimentlar bilan boyitish kerakligini uqtirgan holda
fanga ilmiy yondashishga  chaqiradi. Shuning uchun ham u «tarozida
2.5-rasm.