Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari

4.2. MAGMATIK TOG‘ JINSLARI
Magmatik guruhga kiruvchi tog‘ jinslar yer qobig‘idagi mavjud ham-
ma tog‘ jinslarining asosiy qismini tashkil qiladi. Magmatik tog‘ jinslari

---

5 4
Yerning ichki qismidagi mineral massa — magmaning
1
 yuqoriga qarab
ko‘tarilishi va yer  qobig‘i qavatlari ichida yoki  ularning ustiga chiqib
qotishi jarayonida paydo bo‘ladi. Shuning uchun ham bu jinslar o‘zlari-
ning qayerda paydo bo‘lishiga qarab, o‘z navbatida intruziv va effuziv-
vulqon, ya’ni vulqonlarning otilishi jarayonida vujudga kelgan tog‘ jins-
lariga ajratiladilar.
Intruziv tog‘ jinslari magmaning yer yuzasiga yetib chiqmay, yer
qobig‘ining  ichki  qismi qavatlari  orasidagi  yoriqlarga  batolit, shtok,
lakkolit,  lopolit,  dayka,  sill  (qatlamlararo  tomirlar)  holatida  kirib
qotishi  va  uzoq  vaqtlar  davomida  sovishi  jarayonida  paydo  bo‘ladi
(4.1-rasm).
Batolitlar noto‘g‘ri gumbaz ko‘rinishdagi eng yirik magmatik shakl
bo‘lib, ba’zan uzunasiga 200 km dan ham katta maydonni egallaydi.
O‘zining  yer  qobig‘idagi  o‘rni  bo‘yicha  magma  o‘chog‘iga  yaqin
bo‘ladi.