Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari

loyihaoldi va loyihalash
bosqichlaridan iborat. Loyihaoldi bosqichida, eng avvalo, adabiy, arxiv
va qo‘shimcha bajarilgan injener-geologik tekshirish natijalari asosida
gidrotexnik inshoot qurilishi lozim bo‘lgan daryo vodiysining va uning
ayrim qismlarining inshoot uchun qanchalik loyiq ekanligini isbotlovchi

---

3 0 0
sxemasini  tuzishda  hamda  tanlangan  maydonni  birinchi  navbatdagi
inshootni qurish uchun loyiqligini texnik-iqtisodiy jihatdan maqsadga
muvofiqligini isbotlashdan iborat.
Loyihalashning  navbatdagi  bosqichlarida  bajarilishi  lozim  bo‘lgan
qidiruv  ishlari  ham  xalq  xo‘jaligining  boshqa  obyektlarini  loyihalash
bosqichlarida bajariladigan qidiruv ishlari kabi bajariladi (22.1- jadval).
Bunda yuqorida ko‘rsatib o‘tilgandek, asosiy bajariladigan ish turlariga
dala sharoitida olib boriladigan injener-geologik syomka, tajriba-tadqiqot
ishlari,  laboratoriya sharoitida  amalga oshiriladigan  ishlar va  olingan
barcha natijalarni tahlil etish, kerakli ilmiy va amaliy xulosalar chiqarish,
chizmalar, sxemalar chizish, jadvallar tuzish ishlari yokiy xonada baja-
riladigan ishlar kiradi.
Injener-geologik  syomka  ishlari  jarayonida  gidrotexnik  inshootlar
quriladigan va ularning tarmoqlari o‘rin oladigan maydonlarda tarqalgan
tog‘ jinslari, ular tashkil etuvchi qatlamlarining yotish holatlari, qalinligi,
tarqalishi,  burg‘i  quduqlari,  shurflar  shtolnyalar  qazish  yordamida
sinchiklab o‘rganiladi, tajriba-tadqiqot ishlari o‘tkaziladi, kerak bo‘lgan
holatlarda statsionar kuzatish ishlari (monitoring) tashkil etiladi. Jins
qatlamlaridan laboratoriya sharoitida o‘rganish uchun namunalar va mo-
nolitlar olinadi. Shuningdek, asosiy e’tibor yer osti suvlariga, ularning
paydo  bo‘lish  sharoitiga,  tabiiy  va  texnogen,  geodinamik  jarayonlar-
ning mavjudligiga, tarqalish, joylashish, vujudga kelish, o‘zgarish qonu-
niyatlariga e’tibor beriladi. Ko‘rilgan hamma holatlar chizmalar, rasm-
lar, sxemalar, kesmalar yordamida aks ettirilib boriladi.
Qurilishi loyihalashtirilayogan gidrotexnik inshootning xalq xo‘jaligi-
dagi ahamiyatiga, muhimlik darajasiga hamda inshoot qurilishi lozim
bo‘lgan hududning injener-geologik sharoitining oddiy yoki murakkab-
ligiga qarab injener-geologik syomka ishlarining masshtabi (22.2- jadval),
syomka  jarayonida  har  bir  km
2
  maydonda  joylashtirilishi  va  qazilishi
lozim bo‘lgan tog‘ qazilmalarining (shurf, burg‘i quduqlari va h.k.) soni,
ular oralig‘idagi masofalari ham turlicha bo‘ladi.
Yuqoridagi  tartibdagi  loyihalash  bosqichlari  va  har  bir  bosqichda
bajarilishi lozim bo‘lgan injener-geologik qidiruv ishlari xalq xo‘jaligining
boshqa obyektlarini jumladan, shaharlar, yo‘llar, ko‘priklar, metropoliten
va  b.  qurilish,  hamda  yangi  yerlarni  o‘zlashtirish  jarayonlarida  ham
qo‘llanilishi mumkin. Faqat har bir obyektni qanday hududga, qanday
injener-geologik sharoitga ega bo‘lgan maydonga joylashtirilishiga, adabiy
va arxiv ma’lumotlarining mavjudlik darajalariga qarab, obyektning xalq
xo‘jaligidagi tutgan o‘rniga qarab loyihalash va injener-geologik tekshiruv
ishlari bir, ikki, uch bosqichda olib borilishi, ba’zan bosqichlar birlash-
tirilib olib borilishi ham mumkin.
Har bir loyihalash bosqichida olib borilgan injener-geologik tadqiqot
ishlarining  natijalari  ma’lum  hajmdagi  hisobot  ko‘rinishida  yozilib,
kerakli buyurtmachi tashkilotlarga topshiriladi.

---

3 0 1
23-BOB