Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari

Sohaviy injener-geologik klassifikatsiyalar u yoki bu sohaning (gidro-
texnik, sanoat, yo‘l qurilishi va h.k.) talablariga va vazifalariga moslab
tuziladi (11.3-jadval).
Shu  bilan  birga  amaliyotda  Davlat  qurilish  qo‘mitasi  tomonidan
tasdiqlangan maxsus «Metodik qo‘llanmalar», «Qurilish me’yorlari va
qoidalari (QMQ)» va boshqa yuridik kuchga ega bo‘lgan hujjatlar ishlab
chiqilgan. Jumladan, Respublika hududida tarqalgan, imorat va inshoot-
larni poydevori hisoblangan hamma tog‘ jinslar (gruntlar) QMQ bo‘yicha
5 ta guruhga ajratilgan:
1) Magmatik, metamorfik va cho‘kindi qoya tog‘ jinslar (gruntlar)
bo‘lib, bu jinslarga, ularni tashkil qilib turuvchi mineral zarralar o‘zaro
mustahkam bog‘langan, sementlangan, namlanganda deyarli o‘z xususi-
yatlarini o‘zgartirmaydigan, siqilishga bo‘lgan qarshiligi 5MPa dan katta
bo‘lgan jinslar (granitlar, granodioritlar, granit-porfirlar, porfirlar, bazalt-
lar, kvarsitlar, gneyslar, kristallangan slaneslar, ohaktoshlar, qumtoshlar
va b.) kiradi. Nurash jarayoniga uchragan, serdarz, vaqtincha siqilishga
bo‘lgan qarshiligi 5MPa dan oshmaydigan qoya tog‘ jinslari, shuningdek,
nisbatan  qattiq  bo‘lgan  cho‘kindi  jinslar  (vulqon  tuflari,  gil  sementli
qumtoshlar, konglomeratlar, dolomitlar, mergel, ohaktoshlar, gil sla-
neslar,  toshqotgan  lyoss  jinslari  va  b.)  yarim  qoya  tog‘  jinslari  deb
yuritiladi;  2)  Yirik  donali,  sementlanmagan,  tarkibi  50 % dan  ortiq
o‘lchami 2 mm dan katta har xil darajada silliqlangan magmatik, me-
tamorfik, cho‘kindi qoya jinslari bo‘laklaridan tashkil topgan (shag‘al-
lar, shebenlar, chaqiq shag‘allar va b.) jinslar; 3) Quruq holatda sochiluv-
chan, plastiklik (qovushoqlik) xususiyati bo‘lmagan, plastiklik soni 0,01
dan kichik, tarkibida miqdori 50 % dan kam, o‘lchami 2 mm dan katta
bo‘lgan zarralardan tashkil topgan qum jinslari (gruntlari); 4) Tarkibida
asosan  o‘lchami  0,01  mm  dan  kichik,  bir-birlari  bilan  mustahkam
bog‘langan  zarralardan  tashkil  topgan,  plastiklik  soni  3—7  dan  katta
bo‘lgan gil va gilli jinslar (gruntlar); 5) O‘ziga xos tarkibga, holatga va
xususiyatga ega bo‘lgan (texnogen va b.) jinslar (gruntlar).
11.3-jadval