Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari

7.7.3.  SEL  HODISASI  BILAN  KURASH  CHORALARI
Sel  hodisasi  va  uning  keltiradigan  zararlari  bilan  insonlar  uzoq
o‘tmishdan buyon doimo kurashib kelganlar. Sel hodisasidan ziyon yeti-
shi kutilgan hududlarni sel ofatidan saqlash maqsadida shox, xoda, xarilar
tashlab, tosh devorlar, dambalar, to‘g‘onlar qurganlar. Hozirgi vaqtdagi
selga qarshi choralar o‘tkazilgan tekshirishlar, uzoq vaqtlar davomida
olib borilgan kuzatishlarga asoslanib chiqarilgan ilmiy, amaliy xulosalarga
asoslangan bo‘lib, asosan ikki turga bo‘linadi:
1. Injenerlik choralar, bularga:
Sel oqimining yoyilib, toshib ketishini cheklaydigan, uning to‘g‘ri
oqishini ta’minlaydigan vallar, temir, beton devorlar, ariqlar hamda sel
vujudga  keladigan zonada,  tog‘ning  yonbag‘irlari  bo‘ylab sel  kuchini
qirquvchi, tosh, loyqalarni ushlab qoluvchi to‘siqlar qurish ishlari kiradi.
2. Agromeliorativ, agrotexnik choralar, bularga:
Sel vujudga keladigan birinchi zonaga daraxtlar o‘tkazib, o‘rmon-
zorlar  barpo  qilish,  mavjud  daraxtlarni  qirqishni  qat’iyan  man  etish,
tog‘ yonbag‘irlarini terrasalarga ajratish va ana shu terrasalarda yig‘ilgan
yomg‘ir,  qor  suvlarini  ariqlar  orqali  daryo  vodiysiga  ehtiyotlik  bilan
oqizib yuborish ishlari kiradi.