Gidroenergetik qurilmalar elektr qismi, rele himoyasi va avtomatikasi

5.8. Oraliq, koʻrsatkich va vaqt relelari 
Elektromagnit oraliq relelari 
 
Oraliq  relelari  yordamchi  relelar  hisoblanadi.  Ulardan  bir  vaqtda  bir  necha 
oʻzaro  bog’liq  boʻlmagan  zanjirlarni  qoʻshish  yoki  uzishda  va  shuningdek  katta 
toklarni  zanjirini  baquvvat  kontaktlar  bilan  qoʻshib  uzuvchi  relelar  sifatida 
foydalaniladi.  5.20,  a,b-rasmlarda  oraliq  relelarining  himoya  sxemalarida 

---

 
138 
qoʻllanishlariga oddiy misollar keltirilgan. 
 
 
 
 
 
 
a)      
 
 
 
 
 
 
     b) 
5.20-rasm. Oraliq relelarining himoya sxemalarida ulanishi 
 
Oraliq  relelari  ulanish  usullariga  qarab  ikki  guruhga  boʻlinadi:  parallel 
(5.20.a) va ketma-ket (5.20.b) ulangan relelar. 
Parallel  ulangan  relelarning  chulg’amlari  manbaning  toʻliq  kuchlanishiga, 
ketma-ket ulangan relelarniki esa, yoki oʻchirgichning oʻchirish chulg’amiga, yoki 
biror boshqa apparat bilan zanjir tokiga ketma-ket ulanadi. 
Bir-biriga  bog’liq  boʻlmagan  zanjirlarni  ulab-uzish  uchun  rele  bir  necha 
kontaktga  ega.  Oraliq  relelari  asosiy  rele  berayotgan  xabarning  quvvatini  oshirish 
uchun ham xizmat qiladi. 
Oraliq relelarining kontaktlari himoya zanjirlarini qoʻshish uchun odatda 50-
200 Vt va oʻchirgichlarning zanjirlarini qoʻshib uzish uchun 1500-2000 Vt quvvat 
iste’mol qiladi. 
Oʻzgarmas  tokda  ishlaydigan  РП-210,  РП  -232  oraliq  relelar  24,  48,  110, 
220  V  kuchlanishlarga  moʻljallangan  boʻladilar,  ularning  beshta  qoʻshib-uzishga 
moʻljallangan kontaktlari bor, iste’mol qiluvchi quvvati 6-8 Vt. 
Oʻzgaruvchan  tokda  ishlash  uchun  РП  -321  va  РП  -341  tipdagi  100,  127, 
220 va 380 V kuchlanishlarga moʻljallangan oraliq relelar ishlab chiqariladi. 
Parallel  ulangan  oraliq  relelarining  ishonchliligini  oshirish  uchun  ularning 
ishlash  kuchlanishlari  nominal  qiymatning  60-70%  ini  tashkil  etishi  maqsadga 
muvofiq.  Oraliq  relelarning  qaytish  koeffitsiyentlariga  hech  qanday  talab 
qoʻyilmaydi,  chunki  ularning  kontaktlari  rele  chulg’amida  tok  boʻlmaganida 

---

 
139 
qaytishi  yetarli.  Ularning  ishlash  vaqti  ayniqsa  tezkor  himoyalarda  juda  kichik 
boʻlishi kerak. Tez ishlovchi oraliq relening ishlash vakti 0,01-0,02 sek.