Гидро электр станция (гэс)

ГИДРО ЭЛЕКТР СТАНЦИЯ (ГЭС)

• Режа: 1. Гидро электр станциясининг ишлаш принципи.
• 2. ГЭС ларда тўғон қуриш ва тайзиқ ҳосил қилиш жараѐни.
• 3. Турбиналарнинг ГЭС даги ўрни.
• 4. Ривожланган мамлакатларда мавжуд ГЭС лар.
• 5. Ўзбекистонда мавжуд ГЭС лар.
• 6. Назорат саволлари.

1. Гидро электр станциясининг ишлаш принципи

• Gidrоelektr stantsiyalari (GES)larda suvning gidravlik energiyasi elektr energiyasiga aylantiriladi .
• GES ishi uchun kerakli parametrlar suv sarfi Q, m3/s va jamlangan (to‘plangan) sathlar farqi, napоr N, m hisоblanadi

• Турбина Генератор Трансформатор Линия
• Гидро электр станциясида электр энергия ҳосил қилиш схемаси

• Ўзбекистон шароитида ГЭСларни қуришда сувнинг маълум босим кучини ҳосил қилиш ва шунингдек сув таъминотининг узлуксизлигини таъминлаш мақсадида барпо этиладиган сунъий сув омборлари қишлоқ хўжалигида экинзорларни суғоришда кафолатланган сув таъминоти бўлишини ҳам таъминлайди.
• -расмда 1926 йили Ўзбекистнда энг биринчи бўлиб қурилиб ишга туширилган қуввати 2 минг кВт бўлган Бўзсув ГЭСнинг электр энергия ишлаб чиқарувчи генераторлари жойлаштирилган залнинг умумий кўриниши тасвирланган.

• Ўзбекистонда энг биринчи қурилган Бўзсув ГЭСининг гидрогенераторлар зали

• 1-suv оmbоri yoki ko‘l; 2-bоsimli quvur; 3-turbina; 4-generatоr; 5-transfоrmatоr; 6- elektrenergiya uzatish linyasi

2. ГЭСларда тўғон қуриш ва тайзиқ ҳосил қилиш жараѐни

• Юқори ва паст ҳавзалар даражаларнинг фарқи тайзиқ деб аталади Оқимнинг табақадаги қуввватини (кВт) сарф (м3/с) ва тайзиқ (м) орқали ҳисоблашимиз мумкин.ГЭС двигателлар, гидротехник қурилмалар, турбиналар ва генераторларда содир бўлаѐтган қувват йўқотишлари туфайли, сув оқими ФИК ни ҳисобга олган ҳолда қувватини фақат бир қисмидагина фойдаланиш мумкин. ГЭС нинг тахминий қуввати Тайзиқ Н текислидаги дарѐларда тўғон орқали амалга ошириладиган, тоғли жойларда анланма ўзанлардан фойдаланилади, улар оғдиргич деб номланади. Турли хил табиий шароитларда бунѐд этиладиган ГЭС ларнинг турбиналари конструктив ишлаш жиҳатидан турлича бўлади. Турбина қуввати бир неча киловаттдан 500 МВт гача, айланиш частотаси 16 2/3 дан 1500 мин-1 гача бўлади. Охирги вақтларда горизонтал агрегатлар (капсулалар) қўллана бошлади, уларда генератор сув ўтмайдиган гермитик капсулага жойлаштирилган.
• Бу агрегатлар гидравлик хусусиятларининг яхшилиги ҳисобига уларнинг ФИК юқори (95-96%).

• . Тайзиқ ҳосил қилиш схемаси:
• а) тўғон ѐрдамида; б) айланма ўзан ѐрдамида; 1-канал; 2-тайзиқ ҳавзаси; 3-турбина сув оғдиргичи; 4-ГЭС биноси; 5-дарѐ ўзани; 6-тўғон.

• Тўғонли ГЭСнинг кўриниши