Gidridlar sintezi

GIDRIDLAR SINTEZI

Uchuvchan kovalcntli molckulalardan tortib, to elektromanfiy vodorodli qattiqknstall birikmalargacha mavjud bo’lgan turli-tuman gidnd binkmalar qaytaruvchilar, yoqilg’ilar, gaz hosil kiluvc hilar va boshqa sinf binkmalarining sintezi uchun dastlabki moddalar sifatida juda keng qo’llamlmoqda.

Gidndlammg sintez metodlarini ko’rib chiqishdan oldin, bu birik-malami tayyorlash uchun muhim bo’lgan gidridlaming ba’zi xossalanni eslatish lozim.
Binar gidridlar bog’ xarakteriga ko’ra uchta katta gruppaga bo’linadi: meta 11 kalionlan va gidrid-ionni saqlagan ionli yoki tuzsimon gidndlar; vodorod1 metall bog’lanish orqali bog’langan metall gidndlar, kovalcntli gidndlar.
Ionli gidndlami ishqony meta liar (litiydan steziygacha), ishqony-ycr metallar (magniydan banygacha). lkki va uch oksidlangan holatdagi lantanoidlar hosil qiladi.
Metall gidridlami o zgaruvehan metallar va aktinoidlar hosil qiladi.
Kovalcntli gidridlar ikki lurdagi birikmalami o’z ichiga oladi: uchuvchan gidndlar va uchmas polimer binkmalar, bu birikmalar elcktron to’ymmagan bog’ga ega. Uchuvchan gidndlarm uglerod gruppachasi elementlari, shumngdek. keyingi bosh gruppachalarmng metallan va metallmaslari hosil qiladi.
Elektron-to'yinmagan polimerli gidndlarga cngil uchuvchan gidndlardan bor gidrid hamda berilliy. alyuminiy va galliy gidirdlari kiradi.
Deyarli barcha ionli gidridlar amalda metall bilan vodorodning bevosita o’zaro ta'siridan ohnadi. Barcha gidridlar metall va vodorodga qaytar dissotsilanishi va shu bilan birga metall vodorodning qandaydir miqdonni o’zida erita olgani uchun, har qanday metall-gidnd sitemaning tarkibi shu sistema bilan ta’sirlashadigan vodonxi bosimining o’zgarishi bilan o’zgaradi. 24-rasmda vodorodning parsial bosimiga ( P₍₁,) qattiq fazadagi vodorod va metall miqdorlari nisbatining bog'liqligmi it'odalovchi izotcrmalar kcltirilgan. Izotermalar 7j. Лva T₃ haroratlar uchun bcrilgan bo'lib, bunda T_t23.
Har bir izotermadagi (7j, T₂ yoki T₂) AB kesma vodorodning metallda erishini lfodalaydi. To'yinish nuqtasiga (Inuqta) etganda gidrid faza hosil bo'ladi. U metall faza bilan birgalikda mavjud bo’lgani uchun ikki fazali sohani ko’rsatuvchi BC kesma paydo bo’ladi. Metall faza C nuqtada yo’qoladi va to'yinmagan vodorodli faza qolib. lining stexiometrik tarkibiga ctishi uchun vodorod bosimining tez oshirilishi talab etiladi. Yuqoriroq haroratlarda kesma qisqaradi va stexiometrik tarkibga crishish uchun vodorodning yuqori bosimi zarur bo’ladi. Bosimmng haroratga bog'liqligi odatda quyidagi tcnglama bilan ifodalanadi:

bunda ^PH_t~ vodorod bug’larining bosimi. A va В— konstantalar (13-jadval).