Gibrid ta’lim texnologiyalari: qo’llanish imkoniyatlari va istiqbiyotlari tahlili. Annotatsiya

Kalit so'zlar: ta'lim; gibrid texnologiya; aralash ta'lim; gibrid ta'lim; elektron ta'lim; interaktiv trening.

Koronavirus pandemiyasi ko‘p sohalarda insonlar hayot tarzini tubdan o‘zgartirishi mumkin. Hatto konservativ soha hisoblanadigan ta’lim tizimini ham yangi sharoitlarga tezkor moslashishga va o‘zgacha tartib-qoidalar bo‘yicha ish olib borishga majbur qildi.

Pandemiya sharoitida O‘zbekistonda aksariyat universitet va institutlar darslarni masofaviy shaklda o‘tkazishga qisman tayyor edi. Oliy ta’lim muassasalari platformalarida Moodle tizimi shakllantirilib, unga barcha o‘quv predmetlari bo‘yicha elektron resurslar joylashtirilgan edi. Ammo, mazkur tizim bundan bir necha yil avval joriy qilingan bo‘lishiga qaramay, unda ishlash amalda sust edi, shu bois, mamlakatimiz tarixida birinchi marta favqulodda tashkil etilayotgan masofaviy ta’limni joriy qilishda o‘ziga yarasha muammolar va qiyinchiliklarga duch kelish tabiiy edi.

Shuning uchun, qisqa muddatda yangi sharoitga moslashishga to‘g‘ri keldi. Darhaqiqat, Zoom internet platformasida ishlash misli ko‘rilmagan imkoniyatlarni berdi. Nafaqat o‘qituvchi, balki talabalar ham yangi ko‘nikmalarga ega bo‘ldi.

Bunday sharoitdan kelib chiqib, gibrid ta’limdan foydalanishga zarurat tug’iladi.

Zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan samarali foydalanish jamiyat hayotining har qanday sohasida taraqqiyotning muhim omilidir. Iqtisodiyot, tibbiyot, siyosat rivoji bilan birga ta’lim tizimi ham modernizatsiya qilinib, jamiyatning yangi texnologiyalardan foydalanishga bo‘lgan talabi to‘liq yo‘naltirilib, uni yuksak taraqqiyot bosqichiga olib bormoqda.

Zamonaviy ta'lim tizimini takomillashtirishning muhim tendentsiyasi - ta'limni yanada dinamik va uni oluvchilarning ehtiyojlariga moslashtiradigan innovatsion yondashuvlarni izlash. Hozirgi vaqtda zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan ustun foydalanishga asoslangan elektron ta'lim tizimlari faol rivojlanmoqda. YuNESKO mutaxassislari elektron ta'limga quyidagi ta'rifni berdilar - bu Internet va multimedia yordamida o'rganishdir [3]

Darhaqiqat, gibrid ta'lim texnologiyasini aralash ta'limning aniq rivojlanishi sifatida ko'rish mumkin. Biroq, hozirgi vaqtda ko'plab universitetlar uslubiy jihatdan yanada rivojlangan va an'anaviy va onlayn ta'lim texnologiyalarini uyg'unlashtirish orqali o'quv jarayoni samaradorligini oshirish imkonini beruvchi aralash ta'lim modelini joriy etish imkoniyatlarini ko'rib chiqmoqda.

Aralashtirilgan ta'lim modelini amalga oshirishda ta'lim jarayonining xususiyatlarini ajratib ko'rsatamiz[1]:

1) Ta'lim dasturini o'zlashtirish jarayonida o'quvchilarning mustaqil ta'lim faoliyatini muvofiqlashtiruvchi va boshqaradigan repetitor-ustoz vazifasini bajaradigan o'qituvchining roli o'zgarib bormoqda. Ma'ruza materialini o'zlashtirish onlayn rejimga o'tadi, shuningdek, talabalarning odatiy savollariga ko'p javoblarni oladi.

2) O‘quvchining o‘zida mustaqillik rivojlanadi. Elektron ta'lim vositalari bilan o'zaro aloqa qilish qulay vaqt va joyda amalga oshiriladi. Talaba maqsadli ravishda kerakli ma'lumotlarni izlaydi va tahlil qiladi, bu esa tanqidiy fikrlash va tahliliy ko'nikmalarni rivojlantirishga yordam beradi, shuningdek, bilimga bo'lgan motivatsiya va ishtiyoqni oshiradi.

3) Talabalar va o'qituvchilar o'rtasida onlayn muloqot qilish ko'nikmalari shakllantirilmoqda va jadal rivojlanmoqda. Aralashtirilgan ta'lim bilan ko'p muammolar onlayn masofadan o'zaro ta'sir qilish orqali hal qilinadi. Loyihalarni birgalikda amalga oshirish, vebinarlarda, onlayn munozaralarda va boshqa ta’lim tadbirlarida ishtirok etishga qaratilgan masofaviy guruhlarda ishlash ko‘nikmalari shakllantiriladi va rivojlantiriladi.

Bizning fikrimizcha, aralash ta'limning eng muhim afzalliklari quyidagilardan iborat:

- talabalarning motivatsiyasini oshirish;

- o'quvchilarni o'quv jarayonida ishtirok etishga tayyorlashning mustaqilligi;

- o'quv jarayonining moslashuvchanligi;

- o‘quvchilarning o‘zlashtirishlarini qulay nazorat qilish;

- qulay o'quv jadvalini tanlash qobiliyati;

- o'qitish xarajatlarini kamaytirish;

- turli xarakterdagi ta'lim texnologiyalaridan foydalanish orqali sinergik effekt olish.

Shunga qaramay, har qanday ta'lim texnologiyasi singari, aralash ta'lim ham bir qator cheklovlarga ega [2]:

- talabalar axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasida asosiy kompetensiyalarga ega bo‘lishi, shuningdek, o‘qishga yuqori motivatsiyaga ega bo‘lishi;

- ko'pgina universitetlarning axborot-ta'lim muhiti aralash ta'lim texnologiyasini qo'llab-quvvatlashga tayyor emas;

- universitetning o'quv faoliyatini axborotlashtirishning turli va favqulodda muammolarini hal qilish uchun etarli miqdordagi yuqori malakali IT-mutaxassislarning etishmasligi;

- ko'plab o'qituvchilarning aralash ta'lim texnologiyasini joriy etish va qo'llashni istamasligi, shu jumladan uning istiqbollarini tushunmaslik va yangi ta'lim texnologiyalarini o'zlashtirishni istamasligi;

- onlayn ta'limning tegishli o'quv-metodik materiallar bilan yetarli darajada ta'minlanmaganligi.

Ta'lim jarayonida aralash va gibrid ta'lim texnologiyalaridan foydalanishning innovatsionligi va istiqbollari tabiatan har xil bo'lgan an'anaviy va onlayn o'qitish shakllari va vositalarining o'zaro bir-birini to'ldirishining shubhasiz sinergik ta'siri bilan bog'liq. Shunga qaramay, o'quv jarayonida allaqachon qo'llanilgan yoki foydalanish uchun istiqbolli texnologiyalar doirasi yuqorida aytib o'tilganlar bilan cheklanmaydi.

Bizning fikrimizcha, o'quv jarayonida turli xarakterdagi ta'lim texnologiyalaridan birgalikda foydalanish sezilarli sinergik ta'sir ko'rsatishi mumkin. Bu ta'sirning manbalari, birinchi navbatda, aniq didaktik vositalarning ta'lim salohiyatidan to'liqroq va maqsadli foydalanish, shuningdek, o'quvchilarning innovatsion texnologiyalardan foydalanishga bo'lgan qiziqishini oshirish va individual ta'lim traektoriyalarini qurish va amalga oshirish imkoniyatidir. Shu bilan birga, o'xshash - tuzilishi va mazmuni bo'yicha gibrid - ko'p komponentli ta'lim muhitini yaratish katta moliyaviy xarajatlarga ehtiyoj, ta'lim tashkilotlarining rivojlanmagan infratuzilmasi, shuningdek, konservatizm va maktabgacha ta'lim muassasalarining ta'lim muassasalarining o'ziga xos tayyorgarligining etarli emasligi tufayli ma'lum qiyinchiliklar bilan bog'liq. ko'plab o'qituvchilar o'quv jarayonini tashkil etishning innovatsion shakllaridan foydalanishga harakat qilmoqdalar. Shunga qaramay, jamiyat taraqqiyotini to‘xtatib bo‘lmaydi, ko‘p komponentli ta’lim muhitini yaratish butun ta’lim tizimini modernizatsiya qilishning strategik yo‘nalishlaridan biridir.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI

1. 
   Loginova A.V. Smeshannoe obuchenie: preimushchestva, ogranicheniya i opaseniya ]. [Blended learning: advantages, limitations and concerns]. Molodoj uchyonyj. 2015. No.7. [Elektronnyj resurs]. URL: http://www.moluch.ru/archive/87/16877/ (date accessed: 06.11.2019).
   
2. 
   Krasnova T.I. Smeshannoe obuchenie: opyt, problemy, perspektivy [Blended learning: experience, problems, prospects]. V mire nauchnyh otkrytij. 2014. No 11, pp. 10–26.
   
3. 
   Uzanalytics.com