Gerontologiya va um um iy geriatriya

Diabetning klinik kechishi
Latend davr. 
Bu davrda klinik belgilar boMmaydi. Glyukoza 
m iqdori oshm aydi 
(3 ,5 - 5 ,5
mmol/1). 
Kasallik faqatgina 
“glyukozaga to ‘yin ish ” testi orqali nam oyon b o ‘ladi (TTG ). 
Bu test hech qanday parhezsiz olinishi kerak. Keyin 5 daqiqa 
o4kazib, 75 gr. 3-glyukoza (100 gr yoki 300 gr suvda eritilib) 
ichiriladi. Agar keksaning og‘irligi 100 kg dan ortiqroq b o ‘lsa, 
100 gr gacha glyukoza berish kerak. U ndan 1 soat va 2 soatdan 
so‘ng yana test tekshiruvi o ‘tkaziladi. N orm ada birinchi 
ko‘rsatkich 5,5 m m ol/1, 2 soatdan keyin 7,8 mmol/1 dan ko‘p 
b o ‘lishi m um kin. Latend diabet turida nahorga 6,7 mmol/1 
dan kam , 2 soatdan keyin 7,8 mmol/1 gacha (1 4 0 -2 0 0 mg%) 
b o ‘lishi m um kin. Agar glyukoza nahorga 6,7 m m ol/I dan ko‘p 
(120 m g% ), 2 soatdan keyin 11.7 mmol/1 dan kam (200 mg%) 
b o ‘lsa, aniq qandli diabet q o ‘yiladi.
D iabet diagnozi qo‘yilgandan keyin unda 3 forma talqin 
qilinadi: yengil, o ‘rta og‘ir va og‘ir formalar.
Faqatgina yengil parhez bilan qondagi glyukoza miqdori 
normaga yaqinlashsa, bu kasallikning latend davridan yengil 
formasi boshlaganini bildiradi. Darhol keksa endokrinologiya 
markaziga yuboriladi.
0 ‘rta og£ir formasida ketoatsidoz boMmaydi, glyukoza o ‘rta 
ko‘rsatkichda turadi, faqatgina zo‘riqish vaqtida oshadi, lekin 13 
mmol/1 gacha oshishi mumkin. Bemor albatta qand miqdorini 
normallashtiruvchi dorilar ichishi shart bo‘ladi.
Og‘ir formasida bem or insulinsiz yashay olmaydi. Koma va
110

---

prekoma holatlari b o lib turishi mumkin. Qondagi glyukoza 
miqdori 13—14 mmol/1 gacha ko‘tarilishi mumkin. Endi ichki 
organlarda ham o ‘zgarishlar boshlanadi. Arterial gipertoniya, 
yurak ishemiyasi, stenokardiya xurujlari, semirish alomatlari va 
metabolik o ‘zgarish!ar yaqqol ko‘zga tashlanadi.
Endi keksalarda kechishiga kelsak, ularda klinik belgilar ko‘p 
bo‘lmay, chanqash, tez-tez siyish, qichish, oyoqlarda og‘riqlar 
boMishi mumkin. Ishtaha ham o ‘zgarib, bemor oza boshlaydi, 
tez charchaydi. Siydik yo‘llarida infeksiyalarga moyillik ortadi. 
Buyraklarda filtratsiya pasayib, buyrakyetishmovchiligi boshlanishi 
mumkin (retinopatiya, neyropatiya asoratlari boshlanadi. G.P. 
Kotelnikova, 1995).
Metabolik 
va 
gemoreologik 
o ‘zgarishlar 
umumiy 
aterosklerozning faolligiga qarab o ‘zgaradi. Alohida qattiq 
og‘riqsiz o'tkir miokard infarktlari, hech qanday gemiplegik 
o kzgarishlarsiz ishemik insultlar bo‘lishi mumkin. Lekin tez orada 
surunkali yurak yetishmovchiligi va uning asoratlari kelib chiqishi 
mumkin (aorta anevrizmasi, tromboembolik sindrom, yurak ritm 
buzilishlari, yurak tamponadasi va b.).
5—8 yillar mobaynida diabetik retinopatiya va tez orada 
ko‘rish qobiliyati buzilishi mumkin (ko‘z nervi atrofiyasi). 
Um uman 
olganda 
o ‘rta 
yoshdagi 
qandli 
diabet 
bilan 
og'riganlarga qaraganda 10 marta ko‘proq uchraydi. Ularda 
"podagrik buyrak" rivojlanishi mumkin va shuning natijasida 
pielonefrit, glomerulonefrit kasalliklari kelib chiqishi mumkin. 
Bunday keksalarda oshqozon sekretsiyasi past bo‘lgani bois, 
ko'pincha surunkali pankreatit holati b o iib , ko‘proq dispeptik 
holatlar boMishi mumkin. Undan tashqari yog‘li gepatoz, o ‘tning 
quyuqlashishi natijasida gipoglikemiya kelib chiqadi. Asosan 
bunday qariyalarni davolashda modda almashinuvi jarayonlarini 
yaxshilash, keksaning ogMrligiga ahamiyat berish va umumiy 
holatni yaxshilash lozim.