Геронтология ва гериатрия фани ҳАҚгша тушунча

Qarish jarayonida neyrogumoral mexanizm. Qarish jarayonida organizmdagi barcha funksiyalarning neyrogumoral boshqaruvi buzilishi, moddalar almashinuvining izdan chiqishi, gipotalamolimbik sistemasining disfunksiyasi kuzatiladi.

MODDALAR ALMASHINUVINING BUZILISHI
Endokrin sistemasi. Qarilikda endokrin bezlarida atrofik va sklerotik o’zgarishlar paydo bo’ladi, sekretor funksiyalar pasayadi. Gipofizda bazofil hujayralar soni ko’payib, asidofil hujayralar soni kamayib ketadi. Bu hujayralarda DNK miqdori kamayadi, kolloid to’planadi.

Qalqonsimon hujayralarida DNK miqdori kamayib ketadi. Me'da osti bezida destruktiv o’zgarishlar oqibatida yirik orolchalar kamayib, mayda orolchalar ko’payadi. B-hujayralar soni kamayib, qandli diabet rivojlanadi. Striopallidar sistemada katexolamin almashinuvining buzilishi parkinsonizm rivojlanishiga sabab bo’ladi.

Organizm qarishining asosini moddalar almashinuvining izdan chiqishi tashkil etadi. Qarishning birlamchi mexanizmlari genetik apparatdagi siljishlar bilan bog’liq holda kechadi. Bu nuklein kislotasi almashinuvining konsentratsiyasi pasayishi bilan ifodalangan. Buning natijasi sifatida oqsillar almashinuvi, fermentlar miqdori va faolligi buziladi, energiya almashinuvi kamayib, kislorodning to’qimalarda o’zlashtirilishi progressiv ravishda pasayadi, to’qimalar nafas olishi (tkanevoe dgxanie) kamayadi.

Qarish jarayoni neyrogumoral regulyatsiyasidagi yoshga aloqador o’zgarishlar, qarish jarayonining asosini tashkil etadi. Natijada organizmda moddalar almashinuvi va hujayralar funksiyasi izdan chiqadi. Qarilik bilan birga kechadigan ateroskleroz oqibatida bemorning ruhiy va emotsional dunyosida

nevroz, maqtanchoqlik, laqmalik, ezmalik, xotiraning pasayishi, kabi o’ziga xos belgilar namoyon bo’ladi.

Gipotalamus funksiyasining izdan chiqishi gomeostazning buzilishiga, ya'ni organizm ichki muhiti haqidagi ma'lumotlar MNSga keladi, gormonal regulyatsiya ham izdan chiqadi. Tibbiyot xodimlari gerontologik bemorlarda kechadigan kasalliklarning o’ziga xos xususiyatlarini bilishlari lozim.

Ularni qanday parvarishlash, davolash, ular bilan qanday suhbatlashish zarurligini bilishlari, ularda o’zlariga nisbatan ishonch uyg’otishlari kerak.

Qari odam tekshirilganda, ko’pincha unda birdaniga 5-6 ta kasallik aniqlanadi. Bular yurakning ishemik kasalligi, aterosklerotik ensefalopatiya, gipertoniya kasalligi, o’pka emfizemasi, umurtqa pog’onasi osteoxondrozi, katarakta, quloq og’irligi, prostata bezi adenomasi va boshqalar.

Qari odamlar organizmida surunkali kechadigan kasalliklar ko’proq uchraydi, ammo o’tkir va yuqumli kasalliklar ham uchrab turadi. Ular organizmidagi patologik jarayon juda sekinlik bilan rivojlanadi va tibbiy yordamga kech murojaat qiladilar. O’tkir kasalliklar klinikasi esa organizmning qarshilik qobiliyati pasaygani sababli sust ifodalangan bo’ladi.
Keksa va qariya yoshdagi bemorlarda nafas azolarining anatomik - fiziologik xususiyatlari. Nafas a'zolari kasalliklari bilan og’rigan keksa va qariya yoshdagi bemorlar bilan ishlashda hamshiralik jarayoni.