Geosiyosat asoslari

Faoliyatli (harakatiy) uslub. Mazkur uslubdan foydalanish geosiyosat ob’yekt va predmetida turgan muammoli vaziyatning umumiy tavsifi hamda uning harakatlanishi bilan bog’liq tomonlarni o’rganishda qo’l keladi. Geosiyosiy jihatdan u kechayotgan jarayonlarni harakatdagi kuch sifatida biladi. Shuning uchun ham muammo dinamikasini bosqichlarga bo’lib o’rganishni afzal ko’radi. Jumladan, muammolar dinamikasini tahlil etishda harakatdagi kuchlarning maqsadlarini aniqlash va qarorlar qabul qilishga; qabul qilingan rejalarni amaliyotga tadbiq etishga; faoliyatni boshqarib turishga; amaliyotda qo’yilgan maqsadlarni doimo hisobga olib turishga; olingan natijalarni tahlil qilishga va o’z navbatida yangi maqsad va vazifalarni ishlab chiqishga katta e’tibor beradi.
Geosiyosatda harakatiy uslub siyosiy qarorlar qabul qilishning muhim uslubigina emas, balki nazariy asosi bo’lib ham xizmat qiladi. Bundan tashqari, geosiyosiy kuchlarning meyoriy faoliyati ularning qanchalik o’z harakatlarini real voqelik bilan uyg’unlashtira olganliklari bilan bog’liq.
Funksional uslub. Ijtimoiy - siyosiy fanlarda funksional uslub jamiyat barcha doiralarining o’zaro aloqadorligini tadqiq etadi. Geosiyosatda esa ko’proq davlatlarning iqtisodiy - siyosiy, harbiy, madaniy munosabatlarini, urbanizatsiya darajasi va aholining zichligini, ijtimoiy guruhlar va institutlarning siyosiy faolligi va boshqa shu kabi masalalarni nazarda tutadi. Funksional uslub siyosiy hodisalar yoki geosiyosiy jarayonlarni o’rganishda diniy dogmatik yoki axloqiy qadriyatlarga asoslanib qolishni yoqlamaydi. Balki muammolarda ularning tashqi muhit bilan bog’lanishi, izchilligi va nechog’li real hayot bilan uyg’unlashganligini tahlil etishning zarurligiga katta e’tibor beradi.
Funksional uslub jamiyat, davlat, davlatlar ittifoqlariga murakkab tuzilmalar sifatida qaraydi va ularning har biri mavjud tuzumda o’ziga xos funksiyalarni bajaradi. Shuningdek, funksional uslub jamiyat va davlatdagi siyosiy institutlar - xalqaro tashkilotlar, davlatlar uyushmasi, davlatlar, partiyalar, siyosiy harakatlar va boshqa ijtimoiy guruhlarning faoliyatini ham o’rganadi.
Ijtimoiy - siyosiy fanlarga funksional uslubni italyan mutafakkiri, tarixchi va davlat arbobi Nikollo Makiavelli (l469 - l527) olib kirgan va u o’z asarlarida mazkur uslubni keng qo’llagan.
Ba’zi tadqiqotchilar geosiyosat fanining uslublari qatoriga institutsional, antropologik, mantiqiy va empirik uslublarini ham qo’shishadi. Bizningcha, geosiyosatda mazkur uslublar tuzilishi va muammolarni tadqiq etish ko’lami jihatidan funksional uslub doirasiga kiradi.