Geologiya va geoinformatsion tizimlar fakulteti geologiya kafedrasi

III.BOB. DENGIZ VA OKEANLARNING HAYVONOT DUNYOSI
3.1. Okeanlardagi hayvonlar va o'simliklari
Jahon okeanlari Okean shunchaki suv havzasi emas, u hayotga to'la, ba'zan quruqlikka qaraganda ancha xilma-xildir. Hammasi bo'lib er yuzida beshta okean mavjud: Atlantika, Tinch okeani, Arktika, Janubiy Arktika va Hind. Olimlar okean aholisi sonini ikki yuz mingdan ortiq turli xil organizmlar deb hisoblashadi. Okean suvlarining doimiy aholisi, turli baliqlardan tashqari, qisqichbaqasimonlar, kitsimonlar, toshbaqalar, sefalopodlar (kalamarlar, sakkizoyoqlar va boshqalar), bentos va planktonlardir.
Dengiz o'tlari. Dengiz o'tlari hujayralarida xlorofill bo'lgan va asosan suvda yashaydigan qadimiy, qatlamli sporali o'simliklardir. Biroq, bunday ta'rif dengiz o'tlariga xos bo'lgan tana tuzilishidagi ulkan xilma-xillik haqida tasavvurga ega emas. Bu erda biz bir hujayrali va ko'p hujayrali va turli xil tuzilmalarning katta shakllari bilan uchrashamiz. Ko'paytirish usullarida juda xilma-xillik mavjud. Hatto rangi bo'yicha ham dengiz o'tlari bir xil emas, chunki ba'zilarida faqat xlorofill mavjud, boshqalari hali ham ularni turli xil ranglarda bo'yaydigan bir qator qo'shimcha pigmentlarga ega.
Marjonlar. Marjon - marjon poliplari ("biohermlar") koloniyasining skelet materialidir. Marjonlarning katta to'planishi marjon riflari va marjon orollarini hosil qiladi. Marjonlarning rangi organik birikmalarning tarkibi va miqdoriga bog'liq: nafaqat pushti, balki qizil, ko'k, oq va hatto qora mercanlar ham mavjud. Qizil mercanlar "qon ko'piklari", "qon guli", qora - "qirollik marjonlari" deb nomlanadi. Pushti, qizil va qora marjonlar eng qimmatli hisoblanadi.
Kitlar - dengiz sutemizuvchilari turkumiga mansub, delfinlar yoki cho'chqalar bilan bog'liq emas. Orkalar ("qotil kitlar") va uchuvchi kitlarning norasmiy nomlarida "kit" so'zi bor, garchi ular delfinlar sifatida qat'iy tasniflangan. Kitlar taxminan 50 million yil oldin suvda yashashga o'tishgan. Ketasianlar ikkita kichik turkumga bo'linadi: mo'ylovlari bilan ajralib turadigan balen kitlari, yuqori jag'da joylashgan filtrga o'xshash tuzilish, asosan keratindan iborat. Mo'ylov suvdan planktonni filtrlash uchun ishlatiladi. Balen kitlari kitlarning eng katta kichik turkumidir. Tishli kitlarning tishlari bor va baliq va kalamarlarni ovlaydi. Ushbu guruhning ajoyib qobiliyati ekolokatsiya orqali o'z muhitini his qilish qobiliyatidir.
Delfinlar. Delfinlar nisbatan kichik tumshug'ining mavjudligi bilan ajralib turadi; tanasi cho'zilgan; orqa qanoti bor. Juda harakatchan va epchil, ochko'z yirtqichlar, asosan ijtimoiy hayot kechiradilar; barcha dengizlarda uchraydi. Ular asosan baliq, mollyuskalar, qisqichbaqasimonlar bilan oziqlanadi; ba'zan ular qarindoshlariga hujum qilishadi. Ular, shuningdek, qiziqish va an'anaviy ravishda odamga yaxshi munosabat bilan ajralib turadi.
Qisqichbaqa. Qisqichbaqaning boshi kichik, kalta qorini simmetrik bo'lib, jag' va ko'krak ostida egilgan. Ular dengizlarda, chuchuk suvlarda va quruqlikda yashaydilar. Ba'zida fotosuratlar katta hajmga etadi. Yaponiya qirgʻoqlaridan tutilgan gigant qisqichbaqa tirnoqlari uchlari orasidagi masofa 3,69 m boʻlgan.Dunyoda 6780 dan ortiq turlari mavjud.