Geografiyasi

qora tropik tuproqlar
ham 
uchraydi. Bu tuproqlar asosan kelib chiqishi vulqon jinslarda, 
kvarssiz cho‘kindi loyli, shuningdek, ohakli jinslarda rivojlanadi. 
Ular og‘ir mexanik tarkibli, gumus qatlami yaxshi rivojlangan, 
qalinligi 1 m va undan ortadi, gumus miqdori 1-1,5 
%
ni tashkil 
etadi. Asosan Hindistonda, Afrikaning ekvatordan shimolida hamda 
Avstraliyada tarqalgan.
6.4. Tropik chala cho‘1 va cho‘1 oblasti
Bu oblast mintaqaning 1/4 maydonini va eng quruq qismini 
ishg‘ol etgan boiib, Shimoliy Amerikadan tashqari barcha 
materiklarda tarqalgan. Saxroi Kabir va Arabiston yarim orolining 
janubi, Avstraliyaning katta qismi, Kalaxari cho‘li hamda Chilining 
shimolidagi baland tog‘ choilari mazkur oblast tarkibiga kiradi. 
Tropik chala cho‘1 va cho‘1 oblastining tuproq qoplami subtropik- 
laming shu nomdagi oblasti tuproqiaridan o‘ziga xosligi bilan farq 
qiladi. Ular gumusning kamligi, tuproq qatlamining deyarli bir 
xilligi, serkarbonatligi va sho‘rlanganligi bilan xarakterlanadi.
Past bo‘yli o‘tlar bilan siyrak qoplangan chala ch o i savannalar 
ostida 
q izg‘ish - q o ‘n g ‘ir tuproqlar
shakllangan. Ularda gumus 
miqdori kam, deyarli hamma joyda karbonatli, tuproq kesmasi 
bo‘yicha loy taqsimlanishi yo‘q, ferralitlanish darajasi kichik, 
qo‘ng‘ir tus ko‘p, nisbatan kam sho'rlangan.
103

---

Tropik chala cho‘l va cho‘llarda loyqali va mayda toshli -
toshli karbonatli nurash po’sti keng tarqalgan. Qumli cho‘llar 
nisbatan kichik hududlami egallagan. Loyqali hamda qumli c h o i va 
chala cho‘llarda sho‘rlangan tuproqlar tarqalgan.
Tropik mintaqaning dehqonchilikda o‘zlashtirilish darajasi 7 % 
ni tashkil etadi. Tekislik hududlarda eng ko‘p haydalib ekin 
ekiladiganlari, bu qora tropik, to‘q qizil margalit, jigarrang qizil, 
qizil qo‘ng‘ir va qayir tuproqlardir. Ayrim tog‘ tuproqlaridan 
dehqonchilikda foydalanish koeffitsiyenti, tekisliklardagi analog 
tuproqlamikidan yuqori. Tropiklarda asosiy yetishtiriladigan qishloq 
xo‘jalik ekinlari - sholi, shakarqamish, paxta, kofe, какао, moyli 
palma, kauchuklilar, banan, ananas va boshqalar. Tropik dehqonchi- 
likning markaziy muammosi - o‘g‘itlar tizimi. Tropiklar uchun 
maxsus muammo lateritlanish, eroziya, deflyatsiya, sho'rlanish 
kabilarga qarshi kurashishdir. Dehqonchilikni istiqbolda yanada 
kengaytirishda tropik mintaqa Yer sharining boshqa mintaqalariga 
qaraganda juda katta imkoniyatlarga egadir.