Geografiyasi


Sotsial  geografiyaning  shakllanish  tarixi



Download 2,74 Mb.
Pdf ko'rish
bet144/212
Sana31.12.2021
Hajmi2,74 Mb.
#245748
1   ...   140   141   142   143   144   145   146   147   ...   212
Bog'liq
Inson geografiyasi qollanma

Sotsial  geografiyaning  shakllanish  tarixi.  Tarixiy  ma’lumotlarga  nazar 
tashlasak  sotsial  geografiyaning  rivojlanishidagi  dastlabki    qadamlar    xorijda 
ko’zga  tashlanadi.  Xususan,  «sotsial  geografiya»  tushunchasi    XIX  asrning 
oxirlaridaeq  frantsuz  maktabi  vakili,  iqtisodchi  va  sotsiologi  Le-Ple  tomonidan 
foydalanilganligi  manbalardan  ma’lum.  Yana  bir  tadqiqotchi  G.S.Dunbarning 
ta’kidlashicha,  ushbu  tushuncha  ilk  bor  P.de  Ruzening  1884  yilda  chop  etilgan 
sotsial  geografiya  bo’yicha  izlanishlarida  qo’llanilgan  (Nazarov  M.,  Tojiyeva  Z. 
Ijtimoiy geografiya, 2003). 
Le-Ple  ilmiy  maktabining  taniqli  namoyondasi  E.Demolen  esa  sotsial 
geografiyani  “sotsiogeografiya”  tarzida  talqin  qiladi  va  uning  mohiyati  mahalliy 
shart-sharoitlar (shu  jumladan tabiiy sharoitlar)ni ijtimoiy rivojlanishga, “ijtimoiy 
gurux”larning vujudga kelishiga ta’siri sifatida tushuntiradi. 
1895  yili  ilk  bor  sotsial  geografiya  tushunchasi  e.Reklyuning  “Umumiy 
geografiya”asarida  qo’llanildi.  Bunda  u  sotsial  geografiyani  tabiiy  shart-
sharoitlarning  kishilarni  mehnat  va  turmush  tarziga  hududiy  jihatdan  ta’sir  etishi 
ma’nosida  tushundi  va  uham  sotsial  geografiya  tushunchasining  mohiyatini  aniq 
ochib berolmadilar. 
 XX  asrning  boshlarida  Niderlandiyada  geografiya  va  sotsiologiyaning 
uyg’unlashuvidan  vujudga  kelgan  “yangi  fan”  -  sotsial  geografiya  paydo  bo’ldi. 
Uning  predmeti  “jamiyatdagi  guruxlar  va  o’zaro  aloqadorliklarning  regional 
taqsimlanishini  o’rganish”  deb  tushuniladi.  Mazkur  fan  tarmog’ining  aynan 
Niderlandiyada  paydo  bo’lishi  ham  bejiz  emas.  Chunki,  uning  amaliy  vazifalari, 


151 
 
aholisi  zich  va  yer  resurslari  taqchil  bo’lgan  Niderlandiyada  mintaqaviy 
rejalashtirish masalalarini hal etishda o’ta dolzarb ahamiyat kasb etdi.  
Sotsial geografiyaning vujudga kelishi va rivojlanishiga sobik, Ittifoq geograf 
olim  va  tadqiqotchilari  ham  munosib  hissa  qo’shganlar.  Bu  davrda  sotsial 
geografiyaning rivojlanishida shartli uch bosqichni ajratib ko’rsatish mumkin: 
1. XX asrning 50 - yillarigacha bo’lgan vaqtni; 
2. XX asrning 50 - 70 yillari; 
3. So’nggi 30-40 yillarni o’z ichiga oladi va sotsial geografiyaning nazariy va 
amaliy  jihatlari  aynan  mana  shu    davrda  sezilarli  tarzda  rivojlandi.  Ayniqsa, 
aholiga  xizmat  ko’rsatish  soxalari  geografiyasi  bo’yicha  salmoqli  ishlar  amalga 
oshirildi.  
Sotsial  geografik  tadqiqotlarning  ob’ekti  va  predmeti,  uning  mazmun  - 
moxiyati.  Xususidagi  dastlabki  aniq  fikr  -  mulohazalarni  R.M.Kaboning  ishlarida 
uchratamiz.  Jumladan,  uning  fikricha  “ijtimoiy-madaniy”  geografiya  mehnat 
faoliyati bilan bog’langan aholi joylashuvi tiplari, uning turmush tarzi va ijtimoiy-
madaniy  xususiyatlarining  hududiy    tafovutlarini,  shuningdek,  xar  bir  sotsial-
hududiy kishilar guruxini o’zida mujassam etgan barcha elementlarning murakkab 
uyg’unligini o’zida ifodalaydi. 
Sotsial  geografiyaning  tuzilishi  va  vazifalarini  M.F.Grin  yanada  kengroq 
talqin  qildi.  Uning  fikricha  ijtimoiy  geografiya  sotsial  tsiklga  mansub  geografik 
fanlar  bilan  birga  iqtisodiy  geografiyani  ham  qamrab  oladi.  Ijtimoiy 
geografiyaning  bunday  keng  ma’nodagi  talqini  V.M.Goxman  va  S.Ya.Nimmik 
tushungan «Obsestvennaya geografiya»ga mos tushadi. 
Ushbu  masalaga  amaliy  nuqtai  nazardan  real  va  asosli  ravishda  yondoshgan 
A.A.Dolinin  “ijtimoiy  hodisa  va  jarayonlarning  mintaqaviy  xususiyatlarini, 
mintaqalarning tabiati, iqtisodiyoti va demografik vaziyatini tavsiflovchi narsalarni 
jalb etmasdan  chuqur  o’rganib  bo’lmaydi,  demak  bunday  tadqiqotlarni  iqtisodiy - 
geograflar  muvaffaqiyatli  ravishda  amalga  oshirishlari  mumkin”.  A.A.Dolinin 
fikricha  sotsial  geografiyaning  ob’ekti  –  bu  kishilarning  o’zaro  munosabatlari 
orqali bog’langan hududiy birikmalaridan iborat.  

Download 2,74 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   140   141   142   143   144   145   146   147   ...   212




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish