Географияси Тошкент 2006 Ўзбекистон Республикаси

ЎЗБЕКИСТОННИНГ ГЕОГРАФИК ЎРНИ, ЧЕГАРАЛАРИ ВА ТАБИАТИНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ


1.-2 . Харита Ўзбекистоннинг географик ўрни, сиёсий-маъмурий – (2та).
Ўзбекистон Республикаси шимолий ярим шарда, Евросиё материгининг ўртасида, Амударё ва Сирдарё оралиғида, мўътадил ва субтропик минтақаларида, океанлардан анча узоқда, жануб ва шарқ томонларидан баланд тоғлар билан ўралган берк ҳавзада жойлашган. Шунинг учун Ўзбекистонда у билан бир хил кенгликларда жойлашган Ўрта денгиз бўйидаги субтропик шароитга эга бўлган мамлакатлардан катта фарқ қиладиган ўзига хос табиий шароит таркиб топган.Ўзбекистон ҳудуди илиқ Ҳинд океанига яқин турса ҳам (2000 км) орада баланд тоғлар бўлгани учун унинг таъсиридан баҳраманд эмас. Унинг илиқ, нам ҳаво массалари Ўзбекистонга етиб келмайди. Аксинча анча олисда жойлашган Арктиканинг қуруқ совуқ ҳаво массалари республикамиз шимолида табиий тўсиқ-тоғлар бўлмагани учун бу ерга бемалол кириб келади. Республикамиздан 4000 км шимоли-ғарбда жойдашган Атлантика океани ғарбий шамоллар туфайли ўлкамиз табиатига анча кучли таъсир кўрсатади. Тинч океан анча узоқда эканлиги учун республикамиз табиатига амалда таъсир этмайди. Юқорида келтирилган вазият ўлкамиз қишининг анча совуқ, ёзининг жазирама иссиқ келишига сабаб бўлади. Ҳудудининг ана шундай ўзига хос географик ўрнига кўра республикамизда чўл, чала чўл ҳамда қуруқ даштлар катта майдонни эгаллайди.
Ўзбекистон республикаси ҳудуди 448,96 минг км² (ёки 44896,9 минг гектар) бўлиб, майдонининг катталиги бўйича жаҳондаги 130 дан ортиқ мамлакатлардан олдинда, Мустақил давлатлар ҳамдўстлигида эса бешинчи ўринда (Россия, Украина, Қозоғистон, Туркманистондан кейин) туради. Республикамизнинг чекка шимолий нуқтаси 45⁰ 36¹; жанубийси эса 37⁰ 11¹; шимолий кенгликда ётса, ғарбий чекка нуқтаси 56⁰ ва шарқий чекка нуқтаси 73⁰10¹; шарқий узоқликларда жойлашган. Ўзбекистон ҳудуди шимолдан жанубга томон меридиан бўйлаб 930 км.га, ғарбдан шарққа географик узунлик бўйлаб 1425 км.га чўзилган.