Geografiya va iqtisodiyot nazariyasi asoslari

2.3 O’zbekiston suv omborlariga umumiy ta’rif 

 

Ushbu  malakaviy  bitiruv  ishining  maqsad  va  vazifalaridan  kelib  chiqib, 

O’zbekiston suv omborlariga quyidagicha ta’rif berish mumkin. Respublikamizda 

50  dan  ziyod  katta  va  kichik  suv  omborlari  qurilganligini  hisobga  olib,  biz 

o’lkamizdagi 20 ta suv omborining ta’rifini o’rganishga harakat qildik.  

Тuyamo’yin  suv  ombori  -  Amudaryoning  quyi  oqimidagi  Тuyamo’yin  tor 

darasida  qurilgan  yirik  gidrotexnika  inshooti.  Daryo  suvini  irrigatsiya  va 

energetika  maqsadlarida  mavsumiy  boshqarish  uchun  xizmat  qiladi.  Gidrouzel 

qurilishi 1970  yildan  boshlangan. 1978  yilda 1-navbati  va  1983  yilda to’liq  ishga 

tushirilgan.  Umumiy  hajmi  7800  mln.m

3

.  Suv  ombori  to’rt  hamda  bir  o’zanli  va 

chap sohildagi tabiiy chuqurliklarda barpo etilgan, suv uzatilib to’ldiriladigan 3 ta 

---

ombordan  (Koparas,  Sultonsanjar,  Qo’shbuloq)  iborat.  Gidrouzel  Amudaryoning 

chap  va  o’ng  sohillariga  suv  chiqarishni  ta’minlaydi.  Тuyamo’yin  suv  ombori 

to’g’onlari  suvni  jamlab,  sathini  kutarilishga  olib  keladi.  Bunda  yuqori  va  pastki 

beflardagi  eng  Тuyamo’yin  GES.  katga  farq        18-24  m  ga  yetib  boradi. 

Sultonsanjar pastligini suv bilan to’ldirish uchun Тuyamo’yin gidrouzelidan g’arb 

tomonga  qarab  2,5  km  uzunlikda  sarfi  50  m

3

/sek  bo’lgan  kanal  qurilgan. 

Тuyamo’yin  suv  ombori  Тuyamo’yin  GES  ning  barqaror  ishlashini  ta’minlaydi. 

Amudaryodan Тuyamo’yin suv omboriga har yili oqib keladigan 200 mln.t loyqa-

oqiziqlarni chiqarib yuboradigan inshootlar barpo etilgan. 

O’ng  qirg’oqda  kema  qatnovini  ta’minlovchi  18x80  m  o’lchamdagi  shlyuz 

qurilgan,  uning  yuk  o’tkazish  qobiliyati  535  ming  tonnani  tashkil  etadi. 

Тuyamo’yin suv omborining qurilishi bilan Хorazm viloyati, Qoraqalpog’istonning 

Тo’rtko’l  tumani  hamda  Тurkmanistonning  Тoshhovuz  viloyatida  yangi  yerlarni 

o’zlashtirish,  sug’oriladigan  yerlarning  suv  ta’minotini  yaxshilash  imkoniyati 

yaratildi.  Gidrouzel  zonasida  daryoning  o’ng  qirg’og’ida  Paxtaarna,  Qozoqyob, 

Beshtom,  Nayman  va  Qizilqal’a,  chap  qirg’og’ida  Тoshsoqa,  Qilichniyozboy, 

Qipchoq-Bo’zsuv,  Хorazm  viloyatida  Pitnakarna,  Urgancharna  va  boshqa 

kanallarga suv chiqargichlar barpo etilgan.