Geografiya va iqtisodiy bilim asoslari

Har 100 ayolga to’g’ri keluvchi erkaklar soni


3. Aholining yosh -jins piramidasi. Aholining yosh va jins tarkib xususiyatlari taxlil qilinganda u haqda yaqqol tasavvurga ega bo’lish uchun uning albatta tasviriy holati katta ahamiyatga ega.Aholining yosh-jins tarkibi – bir yosh guruhidagi turli jins vakillari salmog’ini ifodalovchi chizma. Bu chizma diagramma ko’rinishida bo’lib, unda ma’lum davlat hududida belgilangan yosh oralig’ida (asosan besh yoki o’n yosh oralig’i) yashovchi erkaklar va ayollarning mutloq son ko’rinishidagi salmog’i tasvirlanadi. Aholining yosh-jins piramidasi nemis demografi F. Burgdyorfer tomonidan birinchi marotaba chizmada ifodalangan bo’lib, uning fikricha uch xil ko’rinishdagi yosh-jins piramidasi mavjud. Bular quyidagilar:

	Birinchi progressiv tip uchun tug’ilish va o’lim yuqori bo’ladi. Bunda aholi yosh tarkibida bolalar salmog’i ko’p, keksa yoshdagilar kam sonli bo’ladi. Bu guruhga xos chizma to’g’ri piramidasimon ko’rinishga ega bo’ladi. U ko’p hollarda rivojlanayotgan davlatlar aholisining yosh-jins tarkibi ifodasiga to’g’ri keladi.
	Statsionar yosh tarkibida aholi umumiy miqdorida qariyalar salmog’i yoshlar bilan tengdir. Statsionar yosh tarkibida aholi soni bir xil miqdorda turadi. Aholining tez kamayishi yoki ko’payshishi kuzatilmaydi. Bu guruhga xos chizma raketasimon ko’rinishga ega bo’ladi.
	Regresiv yosh tarkibi uchun o’lim ma’lum bir sharoitda o’zining eng quyi nuqtasiga etadi, tug’ilish ko’rsatkichi pasayishda davom etadi, natijada depopulyasiya jarayoni boshlanadi. Aholi yosh tarkibida qariyalar ko’payib, yoshlar kamayib ketadi, aholi qariy boshlaydi. Bu guruhga xos chizma gumbazsimon ko’rinishga ega bo’ladi.