Гeoгрaфия

экономикалық аудандар
пайда 
болады. Экономикалық аудандар (аймақтар) үшін бүкiл мемлекет бойлап 
мамандану өзіне тән болып, өнiм алмасуы кең көлемде жүзеге асады. 
Мұндай аудандардың бiрнеше маманданған тармақтары болуы да мүмкiн.
ӨЗБЕКСТАН ЭКОНОМИКАСЫН 
АЙМАҚТЫҚ ҰЙЫМДАСТЫРУ
38-сабақ
38-сабақ
IV БӨЛІМ. ӨЗБЕКСТАННЫҢ АЙМАҚТЫҚ 
СИПАТТАМАСЫ
http://eduportal.uz

---

107
Мемлекет шеңберiнде маманданған тармақты 
қалай анықтауға болады? Мұның үшiн iзделiп 
жатқан мамандану коэффициентiн К деп алып, 
төмендегi формуланы түземiз:
мұнда: Ө – аудан өнiмiнiң тармақ бойынша 
мемлекеттегi салмағы, Х – мемлекет халқының 
санында аудан халқының салмағы. Егер К көрсеткiш 
бiрден үлкен болса, аудан бұл тармаққа маманданған 
болады. Мамандану көрсеткiшiнiң (К) үлкен-
кiшiлiгiне қарай экономикалық, ауданның мамандану 
дәрежесiн бiлуге болады. Бұдан тыс, мамандану 
мүмкіндігі көлiкке және өнiмдi тасу қаражаттарына 
да байланысты.
Аудандағы өндіріс кәсіпорындардың белгiлi 
бөлiгi ғана 
маманданған тармақтарға
кiредi. 
Ал қалғандары маманданған тармаққа қызмет 
ететiн көмекшi тармақтарды құрайды (мәселен, 
мақта өсiруге маманданған шаруашылықтарда 
көмекшi сала ретiнде жоңышқа, жүгерi, картоп 
та өсiріледi, малдардың белгiлi түрi бағылады 
немесе машина жасауға маманданған тармақ болса, 
металл құю кәсiпорындары, жергiлiктi энергетика 
сияқтылар көмекшi кәсiпорын болып саналады). 
Аудан халқын азық-түлiк өнiмдерiмен, бас-киiм, 
мәдени-тұрмыстық бұйымдарымен қамтамасыз 
ететін кәсіпорындар 
қызмет көрсету тармағын
құрайды. Бұл барлық тармақтар үшiн энергетика 
және сумен қамтамасыз етiлуi, көлiк тармақтары 
мен аумағы ортақ болып, өндiрiс барысында өзара 
байланыста болады. Демек, экономикалық аудандар 
мамандануымен де, шаруашылықтың кешендi 
дамуымен де ерекшеленедi. 
Экономикалық ауданның даму дәрежесiн онда 
қандай