Гeoгрaфия

жанармай–
энергетика балансы
деп аталады.
23-сурет. 
Жанармайдың жұмсалу динамикасы (1995 жылдағыға қарағанда пайыз 
есебінде).
1.
Энергетика байлықтарының негiзгi түрлерiн айтып бер.
2. 
Жанармай-энергетика балансы дегенде ненi түсiнесiң?
3.
Өзбекстан жанармай-энергетика балансында қандай өзгерiстер болып 
жатыр және оның себебi неде?
?
22-rаsm. 
Әр түрлі жанармайлардың жану жылуы.
Құрғақ отын
Газ өнеркәсібі
Жанармай өнеркәсібі
Көмір өнеркәсібі
Мұнайды қайта өңдеу
Мұнай қазып алу
1 кг жанармай жанғанда шығатын жылу
Джоулда
Калорияда
Жылу 
коэффициенті
Жанармайдың түрі
Табиғи газ
Мұнай
Таскөмір
Қоңыр көмір
Жанатын сланец
Торф
http://eduportal.uz

---

35
МҰНАЙ ЖӘНЕ ГАЗ ӨНЕРКӘСІБІ
11-сабақтық тақнрыбынан жанармай өнерксібініӊ жалпы өнер-
кәсіп өніміндегі салмағын анықта. 
Газ өнеркәсiбi.
Жанармай өнеркәсiбiнiң ең жас тармағы болған газ 
өнеркәсiбi соңғы жылдары жедел дамып келуде. Газ – жанармайдың 
өте арзан түрi. Газдан өнеркәсiпте де, тұрмыста да пайдаланылады. 
Газ бағалы химиялық шикiзат болып табылады. Жанармайдың басқа 
түрлерiне қарағанда газ ауаны ең аз ластайды.
Мемлекетiмiзде көмiр мен мұнайға қарағанда табиғи газ едәуiр көп. 
Газ кендерi мұнай кендерiмен қатар орналасқан. Газдың аздап бөлiгi 
(серiк газ) мұнаймен бiрге алынады, бiрақ газдың негiзгi бөлiгi таза газ 
кендерінен алынады. Республикамызда өткен ғасырдың орта шенiнде 
алғаш Ферғана алқабындағы мұнай кендерiнде ұшырайтын серiк газдан 
өнеркәсiпте және халықтың тұрмыстық қажеттiлiктерiнде пайдаланыла 
басталды. Сол кезде Өзбекстанда жылына орташа 9 млн. куб метр табиғи 
газ қазып шығарылған болса, қазіргі күнде жылына қазып алынып жатқан 
газ 60 млрд. куб метрге жуық болуда. Табиғи газдан пайдалану арқылы 
мемлекет жанармай балансында үлкен өзгеріс болды. 
Мұнайды экспорт ететін мемлекеттер ұйымы – ОПЕК-тің ресми 
мәліметтеріне сәйкес Өзбекстан табиғи газ қазып алатын мемлекеттер 
рейтингінде 14-орынды иелейді (24-сурет).