Гeoгрaфия

ТАБИҒИ БАЙЛЫҚТАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ
ТАБИҒИ БАЙЛЫҚТЫҢ ҚАНДАЙ МАҚСАТТА ҚОЛДАНЫЛУЫ
Жанармай, 
рудалы және 
рудалы 
болмаған 
пайдалы 
қазбалар
Қалпына 
келтірілмейтін 
байлықтар
Таусылатын байлықтар
Гидроэнергетика
Өнімді топырақ, 
өсімдіктер, хайуанат 
дүниесі
Су, ауа
Қалпына келтірілетін 
байлықтар
Энергетикада 
Өнеркәсіпте
Ауыл 
шаруашылығында
Көп мақсаттарда
Күн энергиясы
Жел энергиясы
Агроклиматтық
Таусылмайтын байлықтар
http://eduportal.uz

---

15
1. Өзбекстан аумағында қандай табиғат аймақтары бар?
2. Өзбекстандағы пайдалы қазбалар туралы нелерді білесің?
Мемлекетiмiз аумағын табиғи жағдайы мен шаруашылықтағы 
маңызына қарай шөл, адыр, тау, жайлауларға бөлуге болады.
Өзбекстанда теңiз деңгейiнен 400 метр биіктікке дейін болған 
жерлер 
шөл аймағы 
болып саналады.
Бұл жерлерден жайлау ретiнде пайдаланылады, бірақ шөлдiң азықтық 
байлығы өте аз. Бiр қойды бағу үшін 2-3 гектар жайылым талап етіледі. 
Осы есептен Өзбекстан шөлдерiнде 10 млн-ға дейiн қой бағуға болады. 
Бірақ, шөлдердiң тиiмдiлiгi әр гектар есебiмен суарылатын жерлердегiге 
қарағанда 100 есе аз. 
Шөл аймағында мұнай, газ, күкiрт, алтын сияқты минерал байлықтардың 
қорлары анықталған (6-сурет). Соның ішінде, газдың қоры 2 триллион 
куб метрден асады. Сұрхандария алқабында және Қызылқұмда фосфорит 
кендерi бар. Күкiрт, натрий және магний тұз кендерi химия өнеркәсiбiнiң 
маңызды шикiзаты болып табылады. Шағыл, құм сияқты құрылыс 
шикiзаты да өте көп кездеседi.
Республикамызда теңiз деңгейiнен 400-1200 метрге дейін 
жоғары болған бөлiгi 
адыр аймағын
құрайды. 
Адырдың ауа райы шөл ауа райына қарағанда бiрқалыпты болады. 
Өсiмдiк түрi көп және тығыз. Топырағы қарашірікке бай. Бұл жерлерден, 
негізінен, суармалы, теңiз деңгейiнен 1000 метрден жоғары жерлерде 
суарылмайтын егiн шаруашылығы жүргізіледі. Адырлар егiншiлiк үшін 
ең қолайлы жер болғандықтан адамдар ежелден сол жерлерде ауыл 
шаруашылығымен айналыса берiп, оның жер қыртысын, өсiмдiк пен 
жануарлар әлемiн өзгерттіріп жіберді.