Гeoгрaфия

Қалалары. Термiз
— облыстың әкiмшiлiк және мәдени орталығы 
(халық тақырыбынан қала халқының санын анықта).
Ол – Орталық Азияның көне қалаларының бiрi. Өткен ғасырдың 
басына дейiн Термiз әскери және шағын шекара қаласы едi. Онда 
жартылай қолөнершiлiк жағдайындағы жалғыз мақта тазалайтын зауыт 
болған. Қазiргi Термiз – көркейген қала. Әмудария порты мен темiржол 
және автомобиль жолы құрылған соң, қала маңызды көлiк торабына 
айналды. 1995 жылы Термiзде жаңа заманауи әуежай құрылды. 
Ауғанстанға және ол арқылы басқа мемлекеттерге шығарылатын 
және шетелден келетiн біраз жүктердің көптеген бөлігі Термiз порты 
арқылы өтедi. Демек, Термiз ауыл шаруашылығы шикiзатын қайта 
өңдейтiн орталық және iрi өзен порты ретiнде дамып отыр. Қалада 
мақта тазалау зауыты, сүт-май, нан және ет комбинаттары, лимонад 
зауыты, құрылыс материалдарын шығаратын өнеркәсiптер және басқа 
жергілікті өнеркәсіп кәсіпорындары бар. Қалада заманауи сипатқа ие 
болған Терміз мемлекеттік университеті облыста ғылыми, ағартушылық 
және мәдени орталық болып саналады (126-сурет). Қалада, сондай-ақ 
кинотеатрлар, кiтапханалар, клубтар, өлкетану мұражайы қызмет етеді. 
Термізде хайуанаттар бағы да бар.
Денау
көне ірі сауда және қолөнер-
шiлiк қыстағының орнында құрылған 
қала. 1929 жылы Денаудан темiржол 
өткеннен кейін, өндiрiс тез дами 
бастады. Денау өнеркәсiбi ауыл шаруа-
шылығының шикiзатын қайта өңдеуге 
мамандандырылған. Онда мақта тазалау, 
шарап, май-сүт, мотор жөндеу, кiрпiш 
зауыттары бар. Р.Шредер атындағы 
126-сурет. 
Терміз мемлекеттік 
университеті.
http://eduportal.uz

---

161
Экономикалық географиялық орны.
Төменгi 
Әмудария экономикалық ауданы Өзбекстанның 
солтүстiк-батысында орналасқан. Бұл аудан Қара-
қалпақстан Республикасы мен Хорезм облы сынан 
құ ралған. 
Халқы
. Төменгi Әмудария экономикалық 
ауданының суармалы жерлері ерте заманнан халық 
тығыз орналасқан алқаптар болып саналады. Хорезм 
алқабында бұрыннан диқаншылықпен шұғылданған. 
Халық аудан аймағында бiркелкi орналаспаған. Табиғи 
өзгешелiктер халықтың орналасуына әсер еткен. Халық 
Арал теңiзiне қарай сиреп барады.
Нөкiс, Шымбай, Үргенiш, Мойнақ, Тақиятас, Хожейлi қалаларының 
өсуi және қыстақтарда шағын бизнес пен кәсіпкерлердің дамуының есебінен 
қалашықтардың пайда болуының нәтижесінде қала халқы барған сайын 
көбейiп баруда.
Шаруашылығы
. Экономикалық аудан шаруашылығының негiзiн ауыл 
шаруашылығы құрайды. Өзбекстандағы ауыл шаруашылығына жарамды 
жерлердiң 6 пайызы осы ауданның үлесiне тура келедi. Жарамды жерлердің 
дерлік 90 пайызы жайлаулардан құралған. Сортаң жерлер, құмдар, көлдер, 
батпақтар да үлкен аудандарды құрайды.
Халық мақтадан тыс жiбек, қаракөл, жемiс, жүзiм, бақша, күріш 
шаруашылықтарымен шұғылданады. Экономикалық аудан мемлекетте 
өсiрiлетiн күріштің жартысынан астамын бередi (127-сурет). 
Әмудария жағалауларында диқаншылық негізінде мал шаруашылығы да 
дамыған. Ежелгi және мол табысты салалардың бiрi жiбек шаруашылығы 
Республика бақ, жүзiм шаруашылығы, шарап өндіру ғылыми-зерттеу 
институтының тәжірибе станциясы осы қалада.
?