Geografiya kafedrasi

Xorazm viloyati yodgorlik resurslari 
Qadimgi Xorazm tarixi, arxeologiyasi, davlatchiligi, sm‘nati, ilm - fani, dini, 
hunarmandChiligi.
Xiva "Ichan qal‘a" tarixiy me‘morchilik qo‘riqxona muzeyi: 1920 - yil 26 - aprelda sobiq 
Xivaxoni qabulxonasi binosidaoChilib, dastlab Xorazm Respublika tarix - inqilobiy muzeyi, 
1924 - yildaXorazm viloyat tarix - inqilobiy muzeyi, 1970 - yildan "Ichan qal‘a" me‘morchilik 
qo‘riqxonasi bilan birlashtirilib, Xiva "Ichan qal‘a" tarix -me‘morchilik qo‘riqxona - muzeyi", - 
deb atalgan. "Ichan qal‘a"ga to‘rtta darvozadan kirilgan: Bog‘cha darvoza, Polvon darvoza, Tosh 
darvoza, Ota darvoza.
Me‘moriy obidalari: 
Ko‘hna Ark. Xivaning qadimgi qal‘asi. Qal‘a tarixi Xiva tarixi bilan bog‘liq. Unda 19 - 
asrgaoid xon va amaldorlarning xovlilari, aslaxaxona, o‘q - dori tayyorlaydigan ustaxona, 
omborlar, oshxona, otxona, zindon, qo‘chqor urushtiriladigan maydon bo‘lgan. To‘rtta hovlidan 
tashkil topgan.
Sayyid Alovuddin maqbarasi. 14 - asrda So‘fi Amir Kulol Naqshband tomonidan ustozi 
ShayxAlovuddin mozori ustiga qurdirgan maqbara peshtoqli, unda ziyoratxona va go‘rxona 
mavjud. Sag‘anaga Sayyid Alovuddinning vafot etgan sanasi (1303 - yil) bitilgan.
Uch avliyo maqbarasi. 16 - asrda qurilgan. Noma‘lum uch kishining qabrlari mujassam. 
Peshtoqi baland, gumbazli kattaxonasi bor. Buxorolik ustalar qurgani bois, Xiva 
yodgorliklaridan ajralib turadi.
Arab Muhammad madrasasi. 1616 - yildaXivaxoni Arab Muhammadxon tomonidan 
qurdirilgan. Me‘mori kim ekanligi noma‘lum. To‘rtburchak shaklidaemas, trapetsiya shaklida 
qurilgan. Darsxonasi bostirma ustida. Gumbazli xonali.
Anushaxon hammomi. 1657 - yildaOq masjid yonidaAbdulg‘ozixon tomonidan o‘g‘li 
Anusha Muhammad Sultonning Karmanadagi g‘alabasi sharafiga qurdirilgan.
Xo‘jamberdibek madrasasi. 1688 - yilda qurilgan. Hujralar bilan o‘ralgan, dastlab bir 
hovlili bo‘lgan. Olloqulixon madrasasi qurilgach, Xo‘jamberdibek madrasasi ikki hovlili qilib 
qayta bunyod bo‘lgan. 
Sherg‘ozixon madrasasi. Xivaxoni Sherg‘ozixon Mashhad (Eronning shimoli - Sharqiy 
qismidagi shahar)da qilgan g‘alabasi sharafiga 1719 - 1728 yillarda qurdirgan. Uning 
ro‘parasida Pahlavon Mahmud maqbarasi joylashgan. Madrasa hovlisi o‘rtada, to‘rtburchak 
shaklida, bezaksiz, sodda va bir va ikki qavatli, hujralar, masjid, darsxona bor. Peshtoqi katta.
Muhammad Amin Inoq madrasasi. 18 - asrdaXivaxoni Muhammad Amin Inoq (1770 - 
1785) hukmronligi davrida qurilgan. Bir qavatli hovlida ikkitaayvon bo‘lib, darsxona, masjid, 
xujralar bor.
Juma masjidi. Masjidning tashqi ko‘rinishi sodda. Ichki kattaxonada 212 ta ustun bor. 
Bezaklar 18 - 19 asrga tam‘luqli. Ustunlarning to‘rttasi 10 - asrgaoid. SHuningdek, 14 - asrga 
tam‘luqli ustunlar bor. 18 - asrda masjid qayta tam‘mirlanib, baland minora ham qurilgan.
Bog‘bonli masjid. Buni aka - uka bog‘bonlar bunyod ettirgan. Uning tomi gumbazli, ikki 
ustunli peshayvondan iborat. Me‘mori Pahlavon Quli bo‘lib, 1809 - yilda qurilgan. Bm‘zi 
bezaklar 14 - asrgaoid.
Muhammad Aminxon madrasasi va minorasi. Xivaxoni Muhammad Aminxon tomonidan 
19 - asrda qurdirilgan. Kalta minor uning yonida joylashgan. Xonning o‘limi minora qurilishini 
to‘xtatib qo‘ygan. SHu bois, uning bo‘yi 26 metrligicha qolib ketgan. Madrasa ikki qavatli 

---

138 
bo‘lib, birinchi qavatdagi xujralar dahlizli, ikkinchi qavatdagilari ayvonli.
Muhammad Rahimxon madrasasi. 19 - asrdaXivaxoni Sayyid Muhammad Rahimxon II 
(Feruz) tomonidan qurdirilgan. Ko‘hnaArk ro‘parasida bo‘lib, kattaligi bo‘yicha Muhammad 
Aminxon madrasasidan keyin ikkinchi o‘rinda turadi. Unda yozgi va qishgi masjid, darsxona, 
kutubxona, xujralar mavjud. Old qismi ikki, qolganlari bir qavatli. 
Pahlavon Mahmud majmui. U gumbazli xonaqoh, maqbara va ziyoratxonalardan iborat. 
19 - 20 - asrlargaoid. Darvozaxonadan kichik hovliga o‘tiladi. Qarshisida katta peshtoq, 
gumbazli xonaqoh, maqbara, g‘arbida qorixona, Sharqidaayvon, hovlida quduq mavjud. 
Islom xo‘ja madrasasi va minorasi. Isfandiyorxonning bosh vaziri Islom xo‘ja o‘z 
davrining taraqqiyparvar shaxslaridan biri bo‘lib, 1910 - yilda mazkur obida qurilishini 
amalgaoshirgan. SHuningdek, u mahalliy bolalar uchun madrasa va minoradan tashqari maktab, 
kasalxona, pochta, ko‘prik va yo‘llar ham barpoetgan. Uni xivalik ustaXudoybergan hoji qurgan. 
Olloqulixon davridagi me‘morchilik: Olloqulixon Xivaxoni bo‘lib, 19 - asrda yashagan. 
Muhammad Rahimxonning o‘g‘li. Uning davrida Karvon saroy, tim, madrasa, Tosh hovli, Oq 
masjid, Sayyidboy masjidi kabi inshootlar qurilgan. 
Olloqulixon karvon saroyi va timi. To‘g‘ri to‘rtburchak shaklida, hovli va ikki qavatli 
xujrali. Karvon saroy ichkarisiga ikki gumbaz ostidan o‘tiladi. Hovlidaot - aravalarga mol ortish 
uchun barcha qulayliklar bo‘lgan. Gumbazli tim karvon saroydan keyin qurilgan. 
Olloqulixon madrasasi. Xivaxoni Olloqulixon tomonidan 19 - asrda qurilgan. Uni 
ro‘paradagi Xo‘jamberdibek madrasasiga o‘xshatib ishlangan va shu bois, me‘morchilikdagi 
usullardan qo‘sh madrasa bunyod bo‘lgan. Madrasa sun‘iy tepalikda qurilgan. Hovlisidagi ikki 
qavatli xujralar soni 99 ta.
Toshhovli. Olloqulixon tomonidan 19 - asrda qurilgan. Avval haram, keyin 
mehmonxona, arzxonalar bunyod bo‘lgan. Devorlari koshinli, ganch, yog‘och, tosh o‘ymakorligi 
mujassam 163 xonali. Undaxon oilasi yashagan, idoralar joylashgan, elchilar, arz bilan kelganlar 
kutib olingan. 
Oq masjid. Uch tarafi ayvonli. Yassi tom ustidagi gumbaz oppoq bo‘lib ko‘ringani uchun 
shu nom bilan ataladi. Panjaralar vaeshiklardagi naqshlardan tashqari bezaklari ko‘p emas.
Matniyoz Devonbegi madrasasi. Ota darvoza yaqinida 19 - asrda qurilgan mazkur 
yodgorlik bir qavatli. To‘g‘ri to‘rtburchak shaklida. Darsxona, masjid, xujralari bor.
Sayyid SHolikorboy majmui. Savdogar Sayyid SHolikorboy " Ichan qal‘a" Sharqiy 
darvozasi bo‘lmish Polvon darvoza tashqarisida 19 - asrda qurdirgan. Majmua masjid, madrasa, 
ayvon, minoradan tashkil topgan. 
Shuningdek, Xivada Qutlug‘ Murod Inoq, Musoto‘ra madrasalari, Polvon qori, Shayx 
Qalandar bobo, Abdal bobo kabi minoralar mavjud.