Geografiya kafedrasi

. 
3.Axloq, xulq – atvor. 
Hamma darajadagi mehmonxona xodimlari mehmonxonada mehmondo‘stlik sharoit 
yaratishni bilishi, mijozning har bir iltimosni hayrixoxli bilan bajarishga tayyor bo‘lishi, 
yashovchilar bilan muloqotda vazmin va sabr – toqatli bo‘lishlari zarur. 
4.Meditsina (tibbiy) talablar. 
Hamma darajadagi mehmonxonalarning xodimlari vaqti – vaqti bilan tibbiy ko‘rikdan 
o‘tishlari va bu xaqida tegishli sertifikat olishlari kerak.
5.Uniforma. 
Hamma darajadagi mehmonxonalarning mijozlar bilan muloqotda bo‘luvchi xodimlari har 
doim formali kiyim kiyishlari kerak. Formali kiyim doimo toza va yaxshi ko‘rinishda bo‘lishi 
kerak. Formali kiyim bilan birga har bir xodim o‘z ismi, familiyasi yozilgan shaxsiy znachok 
taqib yurishi kerak. 
Hamma mehmonxona komplekslarida xodimlarning dam olishi va ovqatlanishi uchun 
alohida sharoitlar yaratilgan bo‘lishi kerak. Bu sharoitlarning xajmi xodimlar miqdoriga mos 
kelishi kerak. 
Mehmonxona kompleksiga xizmat ko‘rsatuvchi, ovqatlantirish korxonalarining 
xodimlariga qo‘yiladigan umumiy talablar. 
1.Tovar, ofitsiant va nitrometrdotel‘ malaka tekshiruvlar va testlar natijalariga ko‘ra 
konkurs asosida qabul qilinadi. 
2.Metrdotel‘, ofitsiantlar, borish bittadan kam bo‘lmagan yevropa tillarini bilishlari 
kerak. Guruxga har xil tillarni biluvchi ofitsiantlar ham kushiladi. 

---

112 
3.Muntazam ravishda 5 yilda 1 marta ishlab chiqarish, xizmat ko‘rsatish, administrativ, 
boshqaruv, texnik xizmati xodimlari malaka darajasini tekshirish natijasida kayta attestatsiyadan 
o‘tkaziladi. 
4.Har 3 yilda sayyohlik korxonasining xodimlarini malakani oshirish kurslarida maxsus 
dastur byicha kayta prfessional tayyorgarlikda o‘tkazilishi zarur. 
5.Hamma xodimlar formali, maxsu yoki sanitar kiyim va poyafzal kiyib yurishlari kerak. 
Kiyim shu korxonada o‘rnatilgan muomila bo‘yicha, toza va yaxshi xolatda bo‘lishi kerak. 
6.Hamma ovqatlanish, xurmatdagi sayyohlarga xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar formali 
kiyim bilan birga mehmonxona belgisi, xodimning manbasi, familiyasi va ismi yozilgan znachok 
takib yurish kerak. 
7.Metrdotel‘ning kiyim boshqalarda rasmiy bezagi bilan ajralib turadi. Farq yoki 
smoking kiygan bo‘lishi ham mumkin. 
8.Xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarning tashqi ko‘rinishi tartibli, ozada bo‘lishi kerak. 
9.Mehmonxonalarga xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar ularga nisbatan odobli, e‘tiborli va 
sermulozamatli bo‘lishi kerak. 
10.Xodimlar ish joylarida boshqa ishlar bilan shug‘ullanishlari mumkin emas. 
11.Oshxona, texnik xizmat va yordamchi xizmat xodimi mijozlarning xonalarida sanitar 
va maxsus kiyimda ko‘rinmasliklari kerak, agar bevosita vazifalarni bajarmayotgan bo‘lsalar. 
Nizom xodisa yuz berganda xodim darxol navbatdagi administratorchi, metrdotel‘ni yoki 
korxona direktorini chaqirishi lozim. 
Qanchalik qiziq bo‘lmasin, lekin ko‘pChilik uchun butun tatilni magazinlarida harid qilib 
o‘tkazish uchun safarga chiqish oddiy xoldir. Xodimlar u yoki bu mamlakatga qilingan tashrifini 
eslatib turadi. Har bir mamlakat u yoki bu narsani ishlab chiqarishi bilan ajralib turadi. 
SHotlandiya – aviatorlar, Meksika – sombrero, Irlandiya – odelo, Frantsiya – duxi. 
«Daydilik» bu holda – sarguzashtlar inson zoti instinktlar ishtiyoqi o‘tirmasdan, uni bir 
joyda yegiliklarni qidirishga undaydi. Ilgari ko‘p safar qilish jamiyat tomonidan 
rag‘batlantirmasdi. Lekin yevropalik aholi bundan mustasno. G‘arbiy nemislar Avstraliyaga 
tashrif buyurivchilarning 86% ini tashkil qiladi. Ular yana Yugoslaviya, Italiya va Ispaniyaga 
ham tez – tez sayyohat qiladilar. 
Amerikaliklar asosan ta‘lim dasturlari bo‘yicha sayyohat qilishni xush ko‘radilar. Uning 
Rim, Amsterdam «Parijni afzal ko‘radilar». Lekin sayyohlarning ham ko‘payishi kutilmoqda. 
Salomatlikni yaxshilash uchun sayyohatchilar, insonlar salomatligini yaxshilash va 
hayotni uzaytirish maqsadida suv zaxiralari mavjud kurortlariga, dengiz bo‘yicha sayyohat 
qiladilar. Ko‘p mehmonxonalar ham o‘z xizmatlar tarkibiga balchikli va mineral vannalar 
quyilgan. Bilim olish uchun sayyohat qilish, sayyohatlar insonga yangi bilimlarga ega bo‘lish 
istagini kolirishga imkon beradi. Yevropada dam oluvchi amerikaliklarning ko‘p qismini maktab 
ukituvchilari tashkil qiladi. Talablar yolgiz o‘zlari ya‘ni univesitet xomiylik qiladigan guruxlar 
bilan yevropa bo‘ylab sayyohat qiladilar. 
Amerikaliklarni Yevropa doimo o‘ziga jalb qilgan. Ular har birining avlodi yevropadan 
yangi yer izlab va din erkinligi maqsadida amalga oshib utgan deb uylaydi. Ispaniyada sayyohlar 
korridada qatnashishlari Frantsiyada inkodromlarda pul sarflaydilar.
Azart uchun sayyohat qilish azart o‘yinlariga qiziqishni tavakkal qilishga intilishi har 
qanday madaniyatda u xox oddiy xox murakkab bulsin uchratish mumkin. Ko‘pChilik uchun 
tavakkal qilish xuddi narkotikka bog‘langandek ishkiboz bo‘ladilar. 
Atlantik – Siti, Los – Vegas kabi joylarda ishkiboz uynchilarga hayotdagi bir xillikda 
talaffus qiladilar. Los – Vegas yilga 14 mln. sayyohlar jalb qiladi. 
O‘zbekistonda mehmonxona industriyasini rivojlantirish tendentsiyalari. Mehmonxona 
sanoati korxonalarining yuzaga kelishi qadimgi Rim bilan aloqadordir (taxminan er.av.50-yillar). 
Rim Imperiyasi yirik bo‘lganligi sababli amaldor va savdogarlar tez-tez tashqariga chiqib 
to‘rganlar. Natijada ularni joylashtirish uchun doimiy xovli-joy va tavernalar yuzaga kelgan. 
Rim davlatining asosida qat‘iy sinfiy tizimning mavjudligi joy bilan ta‘minlash 
korxonalari rivojiga ham e‘tiborni kuchaytirdi. Xatto davlat amaldorlari yo‘lga otlanishdan 

---

113 
avval o‘z qo‘l ostidagilari orqali joylashish o‘rnini kelishib olishga odatlandilar. 
Qadimgi Rimdagi qo‘nib o‘tish manzillari asosiy yo‘l bo‘yida va qishloqlarda 
joylashgan, faqat qulaylik xaqida gap bo‘lishi mumkin emasdi. 
Rim Imperiyasininig qulashi bilan xovli va tavernalar o‘z - o‘zidan inqirozga uchradi. 
Faqat 4 asrdan so‘nggina, O‘rta asr davri (500- 1300 y.) boshlangungacha, yangi turda 
joylashtirish korxonalari yuzaga kela boshladi. 
Jaxon mehmonxona sanoati rivojiga O‘rta asrlarda Angliyada sodir bo‘lgan jarayonlar 
ham o‘z ta‘sirini o‘tkazdi. 1066 yilda Angliyaning istilo qilinishi oqibatida sayoxatchilar soni 
oshdi. Xususiy uylar mehmonxona o‘rnini bosdi va xovlilar tijorat korxonasi sifatida qo‘llandi. 
O‘rta asrlarda odamlar muqaddas joylarga ko‘proq tashrif buyura boshladilar. O‘sayotgan 
talabni qondirish maqsadida turar joylarni kengaytirildi. Uyg‘onish davriga kelib esa, Yevropada 
iqtisodiy o‘sish boshlandi, mamlakatlararo aloqalar muntazam yo‘lga qo‘yildi. 
Ingliz xovlilari yog‘ochdan qurilgan, yirik sayoxatchilar esa toshli qasrlarda va 
monastrlarda to‘xtash unda yashab turishni xoxlaganlar, bu joylar qaroqchilar xujumidan 
ishonchli ximoya qilingan. Lekin uyg‘onish davrida qirol Genrix VI monastrlarni tarqatib 
yuborish xaqida farmon berganidan so‘ng, sayoxatchilar xovlilarda qolishga majbur bo‘ldilar. 
Evropa va Amerika bo‘ylab sayoxatga chiqa boshlagan inglizlar asta - sekin uy qurish va 
uni boshqarish sirlarini o‘zlashtirdilar. 
Bugungi kunda dunyoda 30 mingdan ziyod turli otellar mavjud. Aniqrog‘i, bu ko‘rsatkich 
―Reed Travel Grour‖ nashriyoti tomonidan chop etilgan ―Offical Hotel Guide–96‖ katalogida 
ko‘rsatilgan. Bu mehmonxonalardagi umumiy nomerlar soni 12 mln. ni tashkil qiladi.
Evropa mintaqasida nomerlar soni ko‘p. Ikkinchi o‘rinda Amerika va undan so‘ng 
Sharqiy Osiyo turadi. Mehmonxonalar qurish tobora avj olib bormoqda. 1995 yilda AQSHning 
o‘zida 82 ming o‘rinli mehmonxonalar qurib bitirildi. Jadal qurilishlar turistlar ko‘p boradigan 
joylarda davom etyapti. Bu Janubi – Sharqiy Osiyo orollari, masalan, Bali (Indoneziya) va 
Pxuket (Tailand) dadir. 
Yirik mehmonxona tizimi tomonidai qiziqish Mal‘div Respublikasi va ba‘zi Afrika 
mamlakatlaridan ham kuzatilmoqda. 
Dunyodagi eng yirik otel‘ Tailandning Pataya shaxrida joylashgan ―Ambassador City 
Jomitien‖ dir. U 5100 nomerli bo‘lib, 40 mt atrofidagi maydonni egallaydi. 
Jadvalda ko‘rsatilishicha, 20 ta eng yirik otellarning 13 tasi Las – Vegasda joylashgan. 
Zamonaviy Las-Vegas aloxida yirikligi bilan farqlanadi. Yaqindagina eng yirik deb hisoblangan 
(masalan, 1515 o‘rinli ―Caesuras Palace‖) bugun 20 ta eng yirik otellar ro‘yxatiga ham kirmay 
qoldi. 
Las-Vegas – bu umum e‘tirof etilgan xordiq sanoatining lideri sanaladi. SHaharda 50 ta 
kazino bo‘lib, ularning ko‘pi otel‘ xududlarida joylashgan. Ushbu otellardagi apartamentlar 
o‘lchami va qulayligi jixatidan eng katta va yaxshisidir. Bunda mini-basseynlar, bir nechta yirik 
teleekranlar, 2 va undan ortiq xonalar, xol va yotoqxonalar, oshxona hamda barlar mavjud. 
Bunday apartamentlar binoning aloxida ajratilgan tomonida joylashtirilgan va xususiy ya‘ni atab 
qo‘yilgan joy (bron qilish) xizmatiga ham ega.