География фанидан масалалар тўплами

ГЕОГРАФИЯ ФАНИДАН МАСАЛАЛАР ТЎПЛАМИ
МАСАЛА ВА МИСОЛЛАРНИ ЕЧИШ УЧУН ЗАРУР БЎЛГАН ГЕОГРАФИК МАЪЛУМОТЛАР:
Ҳарорат -20⁰ бўлганда 1 м3 ҳаводаги сув буғи 1 гр бўлади. 0⁰ бўлганда 5 гр сув буғи, +10 ⁰ бўлганда эса 9 грам сув буғи, +20 ⁰ бўлганда эса 17 грам сув буғи, +30⁰ бўлганда 30 грамм, +40 ⁰ бўлганда эса 56 грам сув буғи сув буғи бўлади.
Мутлоқ намлик – 1 м3 ҳаводаги мавжуд сув буғи. Мисол: агар мутлоқ намлик 20 бўлса, 1 м3 ҳаводаги сув буғи 20 грамм бўлади. Нисбий намлик фоизларда берилади. Нисбий намлик экваторда ва қутбий ўлкаларда юқори бўлади.

Инсон кўриши мумкин бўлган узоқлик

Кузатиш баландлиги (М ҳис)	1	5	10	20	50	100	1000	5000	8000	10000
Кўриш масофаси (узоқлиги км.да)	4	8	11	16	25	36	113	252	319	357

1⁰ ёй 1/360 соат айланасига тенг деб олинади.

Параллеллар	0	10	20	30	40	50	60	70	80	90
Узунлик 1^0кмда	111	110	104	97	85	72	56	38	19	0

Шқ ярим шардаги мердианларга ғарбий ярим шардаги меридианларнинг тўғри келиши

ШҚ ярим шар	0	10	20	30	40	50	60	70	80	90
Ғ ярим шар	180	170	160	150	140	130	120	110	100	90

ШҚ ярим шар	100	110	120	130	140	150	160	170	180
Ғ ярим шар	80	70	60	50	40	30	20	10	0

1⁰ ҳар қандай меридиан ёйининг узунлиги 20 000 : 180 = 111,1 кмга тенг бўлади.

1⁰ параллеллар узунлиги экватордан қутбларгача бир ҳилда эмас.
1999 йил 12 октябрда соат 0дан 3 минут ўтганда Босниянинг Сараево шахрида сайёрамизнинг 6 млрдинчи боласи туғилган. Ер аҳолсиси минутига 180, ҳар куни 22 000, ҳар йили эса 80 млн кишига кўпаймоқда.

Товушнинг сувдаги тезлиги 1500 м/сек.

1 см2га 1 кг атмосфера босими таъсир этади.

Ҳар 1000 м (1 км) да ҳаво ҳарорати - 6 градусга пасайиб боради.

Ҳар 10.5 метр баландликда 1 мм симоб устунига фарқ қилади. Ёки 1.33 мбарелга пасаяди.

Ҳар 15 градусда соат бир соатга фарқ қилади. Соат минтақаси (Дунё вақт минтақаси Лондон шахридаги Гривинч обсерваториясидан ўтказилган 0 меридиан ҳисобланади)

Д унё томонларининг азимутлари: шимол -0 ва 360, жануб – 180, шқ – 90, ғарбники 270 градус азимутлар ҳисобланади.

Ўлчанган баландлик + нисбий баландлик = мутлок баландлик.

Сонли масштабни номли масштабга айлантириш учун билишимиз керак бўлган математик амаллар:

1 м 100 смга, 1 км 1000 мга, 1000 м 100 000 смга тенг.
Агар масштаб 1 : 50 000 000 берилган бўлса яъни бутун сондан кейинги ноллар сони 5 тадан кўп бўлса бу сонли масштабни номли масштабга айлантирганимизда масштаб кмда чиқади. Агар бутун сонлардан кейинги ноллар сони 5 тадан кам бўлса ( 1: 10 000) бу метрда чиқади. 1:50 000 000 дегани 1 смда 50 000 000 смли масштаб дегани. 50 000 000 смни кмга айлантириш номли масштабни топишга олиб боради. Бунинг учун
50 000 000 : 100 000 см (1 км) = 500 км. Жавоб 1 смда 500 км. Ёки 1: 10 000 номли масштабга айлантириш учун бутун сонлардан кейинги ноллар сони 5 тадан кам бўлганлигини инобатга олсак бу масштаб метрда чиқади, яъни 10 000 : 100 = 100 м Ж: 1 смда 100 м.

Сув сарфини топиш учун ўзанининг кўндаланг кесимини оқим тезлигига бўлиб юборамиз: 25*0,2=5м3/с

МИСОЛ ВА МАСАЛЛАЛАР

1. 
   3 соат минтақасида соат 15-00 бўлса 6 соат минтақасида соат неча бўлади?
   

Ечим: соат минтақалари ҳар 15⁰ узунликда 1 соатга фарқ қилинишини ҳисобга олган ҳолда: 6 соат минтақаси – 3 соат минтақаси = 3, 15+3= 18⁰⁰ жавоб 18⁰⁰

2. 
   60⁰ шқ.узунликда соат 3 бўлса, 180⁰ шқ.узунликда соат неча бўлади?
   

Ечим: 180^{0 -}60⁰=120⁰
120⁰/15⁰= 8
8+3 = 11 жавоб: соат 11 бўлади.

3. 
   Тоғ жинслари таркибида 5 грамм қўрғошин топилган. Тоғ жинсининг ёшини аниқланг.
   

Ечим: тоғ жинсларида 1 грамм қўрғошин бўлиши учун 74 млн йил вақт керак бўлишини инобатга олган ҳолда: 74*5= 370. демак тоғ жинсининг ёши 370 млн йил

4. 
   534 млн йил аввал ҳосил бўлган тоғ жинслари таркибида неча грамм қўрғошин бўлиши мумкин?
   

Ечим: 3 масаланинг тескариси. Яъни 534/74= 7.2 жавоб тоғ жинслари таркибида 7.2 грамм қўрғошин бўлади.

5. А нуқта 45⁰ шқ.у Б нуқта 60⁰ шқ.уда жойлашган бўлса икки нуқта ўртасидаги ҳақиқий масофани топинг.

Ечим: 1⁰ меридиан ёйининг узунлиги 111.1 км эканлигини ҳисобга олган ҳолда, 60-45=15, 15*111,1=1666,5 км.

6.Агар осмондаги юлдуз ердан 1 200 000 км узоқликда бўлса ундан таралаётган ёруғлик ерга неча секундда етиб келади?

Ечим: ёруғлик тезлиги 300 000 км/секундлигини ҳисобга олган ҳолда, 1 200 000/300 000=4 демак ёру-лик ерга 4 секундда етиб келади.

7. Агар қуёшнинг оғирлиги тахминан 4 млрд тонна бўлганда у ўз массасини қанча вақт давомида йўқотган бўлар эди?

Ечим: қуёшнинг секундига 4 млн тонна вазнини йўқотишини ҳисобга олган ҳолда, 4 млрд/ 4 млн = 1000 сек. Ёки 1000/60= 16,6 соатда тўлиқ ўз вазнини йўқотади.

8. Агар 1500 м баландликдаги ҳавонинг ҳарорати +20⁰ бўлса, Эверест чўқисидаги ҳаво ҳарорати неча градус бўлади?

Ечим: ҳар минг метрга кўтарилган сари ҳаво ҳароратининг -6⁰га пасайиб боришини ҳисобга олган ҳолда, Эверест чўқисининг баландлиги 8848 м бўлса: 8848-1500=7348 7348/1000=7,3 7,3*6=44,088 44,088-(++20⁰)= 24,088⁰ жавоб: -24⁰
9. 1 м3 ҳавонинг оғирлиги денгиз сатҳисда 1 кг 330г ёки 1 кг 293 г.
10. Агар одам танаси 130 см² бўлса унга қанча атмосфера босими таъсир кўрсатади?
Ечим: 1 см2 га 1 кг атмосфера босими таъсир кўрсатишини ҳисобга олган ҳолда,
130 см²/1 кг= 130 кг жавоб 130 кг атм. Босими таъсир кщрсатади.
11. Ер сиртида ҳаво ҳарорати +30⁰ бўлса, 10 км баландликда ҳарорат қанча бўлади?
Ечим: ҳар минг метрда ҳаво ҳарорати -6 градусга пасайиб боришини ҳисобга олган ҳолда, 10000/1000=10 6*10=60 60-(+30)=30 жавоб ҳаво ҳарорати -30⁰ бўлади.
12. Китоб юзаси 300 см2 бўлса унга қанча атмосфера босими таъсир кўрсатади?
Ечим: 1 см2 га 1 кг атмосфера босими таъсир этишини ҳисобга олган ҳолда, 300*1=300 кг. Жавоб 300 кг атмосфера босими таъсир этади.
13. - 10⁰ совуқда 1 м3 ҳавода 2.5 грамм сув буғи сиғади. +30⁰ иссиқда эса 1 м3 ҳаводаги сув буғлари 30 граммни ташкил этади. Сув + 4⁰да энг оғир ҳолатга ўтади. Ҳаводаги жами сув буғларининг миқдори 12 млрд тонна.
14. Харитадаги А ва Б объект ўртасидаги масофа 15 см, хаританинг масштаби 1:250 000 000 бўлса икки объект ўртасидаги масофани топинг.
Ечим: 1:250 000 000 масштабни номли масштабга айлантириб олиш керак бўлади, бунинг учун 250 000 000 / 100 000 см (1 км) = 250 км, ёки 250 000 000 см = 250 км эканлигини аниқлаб олганимиздан кейин уни 250*15=3750 км. Жавоб: А ва Б объект ўртасидаги масофа 3750 км.
15. Сув остига жщнатилган товуш 10 секундда қайтиб келди, ушбу жойнинг чуқурлигини аниқланг.
Ечим: сув остида товуш 1500 м/секунд тезликда етиб келишини инобатга олган ҳолда, 1500*10= 15000 м бўлади. Товушнинг сув тубига бориб қайтиишини инобатга олган ҳолда уни 2 га бўламиз (бориши ва қайтишига) 15000/2=7500. жавоб бу жойнинг чуқурлиги 7500 м экан.
16. 4000 м баландликдаги М нуқтада ҳаво босими 560 мм бўлса, 2000 м баландликдаги К нуқтанинг босими қанча бўлади?
Ечим:
17. Агар учиб кетаётган самалётнинг ташқарисидаги ҳаво ҳарорати - 30⁰ бўлса, ҳудди шу пайтда ер юзасидаги ҳарорат + 240⁰ бўлса самалёт қанча баландликда учаётган бўлади?
Ечим: Ҳар 1000 мда ҳарорат -6⁰ пасайишини ҳисобга олган ҳолда. (24:6)+(30:6)=9 км. Ж: самалёт 9000 м баландликда учяпти.
18. Агар 30⁰ мутлоқ намлик 15 гр бўлса, шу ҳароратда нисбий намлик қанча бўлади?
Ечим:

19. Синф хонасида ҳажми 200 м3 ҳаво бўлиб, унинг ҳарорати +20^{0 С} бўлса, бу ҳаво таркибида қанча сув бўлади?

Ечим:
20. Агар 550 км масофа глобусда 2 км бўлса, бу глобуснинг масштабини топинг.
Ечим: 550/2=275*100 000 (1 км)=27 500 000. Ж: 1: 27 500 000.
21. Глобусдаги 2 нуқта орасидаги масофа 10 ⁰ га тенг оралиқда 10 смга тенг бўлса, глобуснинг масштабини аниқланг.
Ечим: 1 ⁰ ёй узунлиги 111.1 кмга тенг эканлигини ҳисобга олган ҳолда: 111.1*10=1111км ёки 1:111 100 000
22. 2001/1/12. Агар ер юзасидаги ҳарорат +30 ⁰ га, пастлама ҳаво оқимининг 1 м3да 5 грамм сув бўлса, бу ердаги 1 м3 ҳавони тўйинтириш учун қанча сув керак бўлади?
Ечим:
23. 97/1/41. Агар жой планида 700 м узунликдагиги кўча 7 см бўлса, бу планнинг масштабини топинг.
Ечим: 700:7= 100, 100*100 (1м)=10 000 Ж: 1:10000
24. 97/1/45. Агар тоғ этагидаги атмосфера босими 740 мм, унинг чўқисида 440 мм бўлса, тоғнинг нисбий баландлиги қанча?
Ечим: хар 1000 мда босим 100 мм га пасаяди демак 740-440=300*10=3000 м
2 5. 97/2/24. Қуйидаги азимутлар 135 ⁰ 0 ⁰ 270 ⁰ 45 ⁰ дунёнинг қаси томонларига тўғри келади?
Ечим: ушбу чизмадан келиб чиқиб: Ж: Ж, Шқ, Ш, Ғ, Ш.шқ.
26. 97/2/25. Икки қишлоқ орасидаги масофа 4 кмга тенг, бу масофа харитада 5 смга тенг бўлса, хаританинг масштабини топинг.
Ечим: 4000 (4км) :5=800 м. 1 смда 800 м ёки 1:*100(1м) = 1:80 000
27. 97/3/8. Экватордан меридиан бўйлаб учаётган ракета Лондон шахрига етгандан сўнг, фақат параллелар бўйича учиши махфий равишда айтилди. Учувчи қаси азимутлар бўйича учиши мумкин?
Ечим: 0 меридиан Лондон шахридан ўтганлиги ва самалёт Лондон шахридан параллеллар бўйича учиши ва 25 мисолдаги чизмага асосланган ҳолда самалёт 90 ёки 270 азаимутлар бўйича учиши мумкин.
28. 97/4/64. Термометр 6.3 км баландликда -18 ни кўрсатди бу вақтда баландлиги 300 м бўлган текисликда ҳаво ҳарорати қанча бўлади?
Ечим: ҳар 1000 мда ҳаво ҳарорати -6 градусга пасайишини ҳисобга олган ҳолда, 6.3км-300=6 км, 6*6=36 36-18=18 ж: +18
29.97/5/8. Экватор бўйлаб учаётган самалёт учувчиси зудлик билан Канберра шахрига томон 90⁰ бурчак ҳосил қилиб учиш зарурлиги айтилди. Самалётнинг аввалги ва кейинги азимутларини аниқланг.
Ечим: 25 мисолдаги чизмадан келиб чиқиб 270, 90,180 азимутлар.

30. 97/5/10. Атмосферанинг 50 км баландликдаги ҳарорати қанча бўлади?

Ечим: 50/6=-8,3⁰С
31. 97/6/8. Тоғнинг шимолий ва жанубий этакларидаги 2 қишлоқда ҳаво босими уларга мос равишда 736 мм ва 765 мм симоб устунига тенг бўлса шамолларнинг номи ва йўналишини топинг.
Ечим: Шамол – юқори босимли жойдан паст босимли жойга ҳаво массаларининг горизонтал кўчиши. Шуни инобатга олган ҳолда тоғнинг жанубий этагида атмосфера босими юқори бўлганлиги учун шамол фён шамоли бўлиб жанубий шамол бўлади.
32. 98/2/52 1:550, 1:2 000 000, 1: 2500 масштабни номли масштабга айлантиринг.
Ечим: 550:100 см(1 м) = 5.5 м ж: 1 смда 5.5 м, 2 000 000 : 100 000(1 км) = 20 Ж: 1 смда 20 км, 2500: 100 см(1 м) = 25 м Ж: 1 смда 25 м
33. 98/2/53 Агар денгиз сувининг шўрлиги 20.5 промилле бўлса 10 т сувда қанча туз бўлади.
Ечим: денгиз сувининг шўрлиги 20.5 промилле бўлса бу 1 литр сувда 20.5 грам сув бўлади дегани. Шундан келиб чиқиб 20.5 * 10 000 кг( 10т) =205 кг туз бўлади.
*34. 98/3/16 Ёғин ўлчагич ёрдамида ер юзасига 25 мм қалинликда ёмғир ёққанлиги аниқланди. Бунда 4 га ерга қанча м3 сув тушади?
Ечим:
35. 98/3/21 Р нуқта 800 м баландликда ва унинг ҳаво ҳарорати +30 ⁰С бўлса, К нуқтанинг баландлиги 3200 м. К нуқтанинг ҳаво ҳароратини топинг.
Ечим: К-Р=Х⁰С ҳар 1000 м да ҳаво ҳарорати -6⁰С га ўзгаришини инобатга олган ҳолда 3200/1000 м=3.2 3.2*6=19.2 +35⁰С-19.2⁰С=+10.8⁰С Ж: +10.8⁰С
36. 98/3/24 30⁰шқ узунликда жойлашган Санкт Петербургда соат 7-00 бўлса, 60⁰шқ.у.даги Екатерингбургда соат неча бўлади?
Ечим: Ҳар бир соат минтақаси 15⁰да 1 соатга фарқ қилишини инобатга олган ҳолда: 60-30=30:15=2 7+2=9 Ж: Екатерингбургда соат 9-00.
37. 98/5/2 Агар планда А ва В нуқталар орасидаги масофа 4 км бўлса ва харитада 5,8,10 см оралиқда бўлса план масштабини топинг.
Ечим: 4000/5=800*100=80 000, 4000/8=500*100=50 000, 4000/10=400*100=40 000
38. 98/5/12 Шўрлиги 0.2 промилле бўлган 1 т океан сувида қанча туз бор.
Ечим: 0.2*1000= 200 кг
39. 98/5/14 Агар тоғ этагида атмосфера босими 740 мм бўлса, унинг чўқисида 440 мм атм.босими бўлса тағнинг нисбий баландлигини топинг.
Ечим: 740-440=300*10,5=3150 м
40. 98/5/15 +10⁰С ҳароратда ҳавонинг нисбий намлиги 50% бўлса, унинг мутлоқ намлиги қанча бўлади?
Ечим: + 10⁰С 1 м3 ҳавода 9 грам сув буғи бўлишини инобатга олган ҳолда 9/2 (50%) = 4,5 жавоб: нисбий намлик 4,5 грамм

41. 98/7/1 Ғарбий ярим шарларнинг қайси меридианлари шқ.даги 100⁰, ва 50⁰ меридианларнинг давоми ҳисобланади?

Ечим: 70 ва 130
42. 98/8/7 Агар кўчанинг узунлиги 2 км бўлса, унинг дафтарп вароғининг 20 см қисмига жойлаштириш учун қандай масштаб керак бўлади?
Ечим: 2000м(2км)/20 см=100 м. Ж 1 смда 100 м ёки 1: 10 000
4 3, 98/8/9 Тошкент билан Самарқанд оралиғи 300 км бўлса, 1: 1 000 000 масштабли харитада унинг узунлиги қанча бўлади?
Е чим: 1 000 000/100 000 (1 км)= 10 км 300/10 км=30 см бўлади.
44. 98/9/29. К нуқтанинг географик кординатасини аниқланг.
Е чим: 20⁰ш.к. 40шқ.у
4 5. 98/10/4. Агар 7 т денгиз сувидан 280 кг туз олинса 1 кг денгиз сувида қанча туз бўлади?
Ечим: 280/7=40 кг бир тонна сувда 40 кг туз бўлса, 1 кг 40 грамм туз бўлади
46. 98/10/10 Ҳаво ҳарорати +30⁰С бўлса, мутлоқ намлик 15 грамм бўлса , нисбий намлик қанча бўлади?
Ечим: +30⁰ С бўлганда 30 грамм сув буғи бўлганида нисбий намлик 100% бўлар эди. +30⁰С бўлса, мутлоқ намлик 15 грамм бўлса , нисбий намлик 50% бўлади.
47. 98/10/11 Ҳавонинг нисбий намлиги +10⁰ С 50% бўлганда, унинг тўйиниши учун қанча намлик керак бўлади.
Ечим: юқоридаги масаланинг тескариси. +10 ⁰ бўлганда ҳавода 9 грам сув буғи бўлади, нисбий намлик 50% бўлса демак 1 м3 хавода 9 граммнинг ярими яъни 4.5 грамм сув буғи бўлади.
48. 99/3/14 1: 1 000 000 масшатабдаги харитада 1 см неча кмга тенг?
Ечим: 1 000 000 : 100 000 (1км) = 10 Ж 1 смда 10 км.
49. 99/5/6 Планда боғнинг узунлиги 4 см, масшатабнинг катталиги 10 м бўлса боғнинг узунлиги қанча бўлади?
Ечим: 4*10=40 м Ж: боғнинг узунлиги 40 м
50. 99/5/7 1: 1 00 000 000 масшатабни номли масштабга айлантиринг.
Ечим: 1 00 000 000 : 100 000 (1км) = 1000 км Ж 1 смда 1000 км.
5 1. 99/5/8 Агар мактабга 360⁰ азимут бўйича келган бўлсангиз уйга қайси азимут бўйича қайтасиз?
Ечим: ушбу чизмадан келиб чиқиб уйга 180⁰ азимут бўйича, ёки жанубий йўналиш бўйича қайтилади.
52. 99/5/14 Узунлиги 1 км бўлган кўчани 20 см бўлган картада тасвирлаш учун қандай масштабдан фойдаланилади?
Ечим: 1000 (1км) : 20 см = 500 м
Ж: 1 смда 500 м ёки 500*100= 50 000
53. 99/5/45 Ғарбий ярим шардаги 90 градус меридианга шқ ярим шардаги қайси меридианлар тўғри келади. 90
54. 99/5/51. Эхолотдан океан тубига жўнатилган товуш 2 секундда етиб келди. Океаннинг чуқурлигини аниқланг.
Ечим: товушнинг сувдаги тезлиги 1500 м/сек.лигини ҳисобга олган ҳолда 1500*2= 3000 м.
55. 99/6/32 2 тонна океан сувидан 50 кг туз олинган бўлса унинг шўрлиги қанча бўлади?
Ечим: 50: 2 = 25 кг Ж: океан шщрлиги 25 промилле
56. 99/6/33 Қора денгиз сувининг шўрлиги 18 промилле бўлса унинг 1 тонна сувидан Қизил денгиз сувининг шунча миқдорига нисбатан қанча кам туз олиш мумкин?
Ечим: Қора денгиз сувининг шўрлиги 18 промилле яъни 1 т сувда 18 кг туз бор. Биламизки Қизил денгиз энг шўр денгиз бўлиб, унинг шўрлиги 42 промиллега тенг яъни 1 т сувида 42 кг туз бор. Шунга асосланиб:
Ечим: 42 промилле (42 кг) - 18 промиллега(18кг)= 24промилле (24 кг) Ж: 24 кг кам туз олиш мумкин.
* 57, 2000/1/5 Агар денгиз сатҳида ҳарорат 0 бўлса 1 м3 ҳавонинг оғирлиги 1 кг 293 г бўлса, 40 км баландликдаги 1м3 ҳаво массаси қанча бўлади?
Ечим: Ж: 310, 4, 1 кг, 1.2 кг, 293 гр.
58. 2000/3/40 Кемадаги асбобдан қисқа товуш 7 сда сув тагига етиб борди. Сув чуқурлигини топинг.
Ечим: Товушнинг сувдаги тезлиги 1500 м/сек. Ҳисобга олган ҳолда: 7*1500= 10500 м. агар товуш 7 с да қатиб келди деганда 10 500 /2 = 5250 м бўларди.
*59. 2000/5/37 Агар одам кафти 100 см2 бўлса унга қанча атмосфера босими таъсир кўрсатади?
Ечим: 1 см2га 1 кг атмосфера босими таъсир этишини инобатга олган ҳолда 100 * 1 кг = 100 кг 103,300кг, 236,27 кг , 75,250 кг,3,909 кг, 2,66 кг
60, 2000/5/46 1 м3 ҳаво ҳарорати +30 бўлганда у ўзида қанча нам ушлаб тура олади?
Ечим: +30⁰ бўлганда 30 грамм сув буғи бўлади.
61. 2000/6/3 Ўлчами 20х17 бўлган дафтар вароғида узунлиги 1 кмга тенг кўчани қандай тасвирлаш мумкин?
Ечим: қоғознинг узунлигини (20см) кўча узунлигига бўлинади.
62. 2000/7/1 Ўзбекистоннинг Шимолий чеккан нуқтаси 45 ⁰ ш.кда жанубий чекка нуқтаси 37 ⁰ ш.кда жойлашган бўлса, Ўзбекистоннинг Шимолий ва Жанубий чекка нуқталари орасидаги масофани топинг.
Ечим: 1⁰ ҳар қандай меридиан ёйининг узунлиги 20 000 : 180 = 111,1 кмга тенг бўлишини инобатга олган ҳолда: 45 ⁰ ш.к - 37 ⁰ ш.к = 8 ⁰ * 111,1 км = 888,8 км
63. 2000/7/8 600 м баландликда ҳаво босими 560 мм бўлса, 3000 м баландликда ҳаво босими қанча бўлади?
Ечим: 3000-600=2400=10,5=228,5мм
64. 2000/7/9 Агар учиб кетаётган самалёт ташқарисидаги ҳаво ҳарорати -30 бўлса, ҳудди шу пайтда ердаги ҳарорат +24 бўлса самалёт неча км баландликда учиб кеатаётган бўлади?
Ечим: Ҳар 1000 м (1 км) да ҳаво ҳарорати - 6 градусга пасайиб боришини инобатга олсак: 30 : 6 = 5, 24:6=4, 5+4=9 Ж: 9 км баландликда.
65. 2000/8/13 Ғарбий ярим шардаги қайси меридианлар шқ ярим шардаги 20, 40, 70 меридианларга тўғри келади?
Ечим: 160,140,110 меридианлар тўғри келади.
66. 2000/8/17 1 л денгиз сувида 27 гр туз бўлса, унинг промиллесини топинг.
Ечим: 1 литр = 1000 мл = 1*27=27 промилле

67. 
    200/8/19 Термометр 8 км баландликда -18 ни кўрсатди. Бу вақтда ердаги ҳарорат қанчага тенг бўлади?
    

Ечим: 8*6=48-18=30 Ж: +30 бўлади.
68. 2001/1/1 Синф хонасида ҳажми 200 м3 ҳаво бўлиб, унинг ҳарорати +20 га тенг бўлса, бу ҳаво таркибида қанча сув бўлади?
Ечим: 17*200=3400 л

69. 
    2001/1/12 Агар ер юзаси яқинидаги ҳарорат +30, пастлама ҳаво оқимининг 1 м3 5 грамм сув бўлса, бу ердаги 1 м3 ҳавони тўйинтириш учун қанча сув керак бўлади?
    

Ечим: +30⁰ бўлганда 30 грамм сув буғини сиғдира олади. Шундан келиб чиқиб 30-5=25 гр Ж: 25 грамм сув буғи керак бўлади.

69. 
    2001/7/1 Ғарб томоннинг азимутини аниқланг.
    

Ечим: 270 градус

69. 
    2001/8/5 Агар тепалик этагининг денгиз сатхидан баландлиги 500 м, ўлчанган нисбий баландлик 5 м бўлса, тепаликнинг мутлоқ баландлиги неча м бўлади?
    

Ечим: ўлчанган баландлик + нисбий баландлик = мутлок баландлик. Ж: 500+5=505 м

69. 
    2001/8/17 Агар одам танаси юзаси 15 000 см2 бўлса унга қанча атмосфера босими таъсир кўрсатади?
    

Ечим: 1 см2га 1 кг атмосфера босими таъсир этишини ҳисобга олган ҳолда: Ж: 15 000 кг ёки 15 т атмосфера босими таъсир этади.

69. 
    2001/8/18 - 20 градусда қанча сув буғи бўлади?
    

Ечим: Ҳарорат -20⁰ бўлганда 1 м3 ҳаводаги сув буғи 1 гр бўлади. 0⁰ бўлганда 5 гр сув буғи, +10 ⁰ бўлганда эса 9 грам сув буғи, +30⁰ бўлганда 30 грамм сув буғи бўлади. Ж: 1 грамм су буғи бўлади.

69. 
    2001/9/30 2 қишлоқ орасидаги масофа 3 км. Масшатаб 500 м. Бу масофа планда неча смга тенг бўлади?
    

Ечим: 3000:500=6 Ж: 6 смга тенг
*75. 2002/4/13 Агар мутлоқ намлик 4г/м3, ҳаво ҳарорати +20 бўлса, унинг нисбий намлигини аниқланг.
Ечим:

7 6.2002/5/3 Супер танкер экватор билан кесишган жойда 120 0 ғ.уда жойлашган портдан 270 0 азимут бўйлаб 60км/с тезликда ҳаракат қилди ва 9.5 соатдан кейин қайси меридианда иўхтади?

Ечим: 60*9.5= 570:111,1=5 120+5=125 ғ.у
77. 2002/5/5 180 ⁰ меридиандан 2 та самалёт ғарбга томон учди. Биринчи самалёт экватор бўйлаб учди, 2 самалёт 40 ⁰ ш.к бўйича учди. Улар 80⁰ шқ.у да ерга қўндилар. Ҳар бир самалёт неча кмдан учди? (40 ⁰ параллелдаги 1⁰ меридиан ёйи узунлиги 85.4 км)
Ечим: 180 (Биринчи учган жой) – 80 ( қўнган жой) = 100, 100*111,3(экватор бўйлаб учган самолёт учун) = 11130 км,
85.4 (40 ⁰ ш.к бўйича учган самолёт учун)*100 = 8540 км
78. 2002/5/7 Биринчи объектда Қуёш 0 меридианга нисбатан 3 соат олдин, 2 объектда эса 3 соат кейин ботса улар орасидаги географик узунлик фарқини топинг.
Ечим: ҳар 15 градусда бир соатга фарқ қилишини инобатга олсак Орадаги фарқ 6 соатни ташкил этмоқда демак географик узунлик фарқи 90 градусни ташкил этади.
79. 2002/5/12 1:30000масштабли харитада 2 шахар орасидаги масофа 20 см бошқа 2 та шахар орасидаги масофа эса 25 смга тенг бўлса ҳақиқий масофани топинг.
Ечим: 30 000:100 (1м) = 300 м, 300*20=6000, 300*25=7500
80. 2002/5/70 А нуқтада ҳаво ҳарорати -15 Б нуқтада +6 ни ташкил этадаи. А нуқтанинг нисбий баландлигини топинг.
Ечим: Ҳар 1000 м (1 км) да ҳаво ҳарорати - 6 градусга пасайиб боришини инобатга олган ҳолда 15:6=2,5 6:6=1 2,5+1=3,5 м Ж: А нуқтанинг нисбий баландлиги 3500 м.
81. 2002/5/71 Тоғ Этагида ҳарорат +30, тоғ чўққисида эса -6. тоғнинг нисбий баландлигини топинг.
Ечим: Ҳар 1000 м (1 км) да ҳаво ҳарорати - 6 градусга пасайиб боришини инобатга олган ҳолда 30+6=36 36:6=6 км ёки то-нинг нисбий баландлиги 6000 м.
*82. 2002/7/35 Якутск ( 51⁰ ш.к130⁰ шқ.у) ва Буэнос Айрес ( 35⁰ ж.к, 60⁰ ғ.у) координаталари маълум бўлса улар қаси соат минтақасида жойлашган ва соатлар фарқини топинг.
Ечим:
83. 2002/7/36 1 см 50 км масштабли харитада 2 та шахар орасидаги масофа 10 см, 1 см 400 км масштабли харитада шу шахарлар ораисдаги масофа қанчага тенг.
Ечим: 50*10= 500 км ва 400*10=4000 км

84. 2002/7/38 Тошкент ва Пекин шахарлари деярли битта параллелда жойлашган. Улар орасидаги географик узунлик бўйича фарқ 46 градус. Масштаб 1: 50 000 000 ( 40 параллел бўйича 1 градус ёй узунлиги 85.4 градус) бўлса ҳақиқий масофани топинг.

Ечим: 50 000 000 : 100 000 = 500 км 46*85,4:500=7,85 см
85. 2002/7/41 Агар Ўзбекистон харитасида 40 ва 44 градус кенгликлар орасидаги масофа 6 смга тенг бўлса масштабни топинг.
Ечим: 44-40=4 4*111,1=444,4 444,4:6=74 км ёки 1: 7 400 000

86. 
    2002/7/44 Агар 1:50 000 000 харитада икки нуқта орасидаги масофа 4 смга тенг бўлса хақиқий масофани топинг.
    

ечим: 50 000 000:100000= 500*4=2000 км
*87. 2002/7/47 А ва Б нуқталар орасидаги фарқланиш 180 градусни ташкил этса ҳақиқий масофани топинг.
Ечим: 1⁰ ҳар қандай меридиан ёйининг узунлиги 20 000 : 180 = 111,1*180= кмга тенг бўлишини инобатга олган ҳолда 5008.5 500.85 50085 50.08 50009
*88. 2002/7/50 Жанубий қутб доираси билан шимолий тропик орасидаги масофани топинг.
Ечим: 99.99 999.9 9999 7999.5 8999 90+23,5=113,5+111=
89. 2002/10/49 Эхолотда юборилган сигнал 4 секундда етиб келди. Чуқурликни аниқланг.
Ечим: 1500*4:2=3000 м.
90 2002/10/52 Агар дарё оқимининг тезлиги 0.2 м/с га ўзанининг кўндаланг кесими 25 м2 га тенг бўлса сув сарфини топинг.
Ечим: сув сарфини топиш учун ўзанининг кўндаланг кесимини оқим тезлигига бўлиб юборамиз: 25*0,2=5м3/с
91. 2002/10/53 Агарда сув сарифи 28 м3/с ўзаннинг кўндаланг кесими 70 м2 бўлса дарё оқими тезлигини топинг.
Ечим: юқоридаги масаланинг тескариси
70:28=2.5 м3/с
92. 2002/10/61 Ҳаво ҳарорати +30 бўлганда, ҳавонинг нисбий намлиги 20%ни ташкил этди. Агар ҳавонинг тўйиниши учун 30 гр сув буғи керак бўлишини хисобга олсак ҳавонинг мутлоқ намлигини топинг.
Ечим: 100:20=5 30:5=6 грамм
93. 2002/11/2 Агар Жомолунгма тоғида ҳаво ҳарорати -5 бўлса, Мак Кинли тоғида(6193м) ҳарорат қанча бўлади?
Ечим: 8848-6193=2655 Ҳар 1000 м да ҳарорат -6 га пасайишини инобатга олиб орадаги фарқни ҳароратга айлантирсак 15.9 бўлади ундан Жомолунгма чўқисидаги ҳароратни айриб юборсак 15.9-5= -10,9 бўлади.
94. 2002/11/10. Чизмада тасвирланган А нуқтада атмосфера босими 780 мм, Б нуқтада 380 мм бўлса, ушбу нуқтанинг баландлигини топинг.
Ечим: Ҳар 10.5 метр баландликда 1 мм симоб устунига фарқ қилади. Ёки 1.33 мбарелга пасайиб боришини инобатга олган ҳолда, 780-380=400 400*10,5=4000,5 м

95. 2002/11/32 Лондон шахридан 3585 км узоқликда 270 гадус азимут ( 50 параллелнинг 1 градус ёйи узунлиги 71.7 кмга тенг)да жойлашган. Нуқтанинг географик узунлигнни аниқланг.

Ечим: 270 градус азимут ғарбий узунлик эканлигини аниқлаганимизддан кейин 3585:71.7 км=50 Ж: 50 градус ғ.у.
9 6. 2002/11/38 Лондон ва Аккра битта меридианда жойлашган. Лекин Лондон 51 градус ш.к. аккра эса 5 градус ш.к.да жойлашган. Лондон Аккрага нисбатан қаси азимут ва Аккра Лондонга нисбатан қайси йўналишда жойлашганини топинг.
Ечим: чалғитувчи савол. Бу ерда лондон ва Аккра битта узунликда ётгани ва Аккра 5 градус ш.к. жойлашганига эътибор берсак Аккра Лондонга нисбатан жанубда ва 180 градус азимутда жойлашганлиги аниқ бўлади.
97. 2002/11/40 Осло ва Тунис шахарлари бир ҳил узунликда жойлашган бўлса Осло шахри Тунис шахрига нисбатан қайси йўналиш ва азимутда жойлашаганини топинг.
Ечим: аввалги саволнинг акси. Осло шахри Тунис шахрига нисбатан шимолий йўналиш ва 360 градус азимутда жойлашаган.
98. 2002/12/2 ғарбдан шарққа параллеллар бўйича автобус 60км\стезликда 5 соат юрди. Автомобиль юрган йўл 1: 20 000 000 масштабли харитада неча см га тенг.
Ечим: 60*5=300 20 000 000 : 100 000 =200 300:200=1.5 Ж:1.5см
99. 2002/12/27 Агар намланиш кооэфиценти 1.0дан кўп бўлса, ўсимликлар қайси намланиш зонасига киради?
Ечим: намчил, қурғоқчил, қуруқ, жуда куруқ, кучсиз куруқ.
100. 2003/1/47 Агар денгиз сувининг шўрлиги 3 промилле бўлса 2 тонна сувида қанча туз бўлади?
Ечим: 1 литрида 3 грам туз бўлса, 1 тоннасида 3 кг, 2 тоннасида эса 6 кг туз бўлади.
101. 2003/1/52 Агар ёғин миқдори 100 мм, намлик кооэфиценти 0.5 ни ташкил этса, буғланувчанликни топинг.
Ечим: 100:0.5=50 200мм
102. 2003/2/56 Монблан чўққисида ҳарорат -25 градус, унинг этагидаги 0 м баландликда ҳарорат қанчага тенг.
Ечим: Монблан чўққиси Европада жлойлашгани ва унинг баландлиги 4807 мни аниқлаганимиздан кейин, 4807:1000=4,8 4,8*6=28,8 28,8-25=3,8 Ж:+3,8
*103. 2002/2/57 Элбрус чўққиси этагида атмосфера босими 765 мм га тенг унинг чўққисида атмофера борсими қанчага тенг?
Ечим: 102 саволнинг акси.

104. 2003/3/52 1 : 20 000 000 масштабда 1 смга неча км тўғри келади?

Ечим: 20 000 000 : 100 000 см (1км) = 200 км Ж6 200 км.
105. 2003/5/56 Агар тепаликнинг этаги денгиз сатхидан баландлиги 300 м. Тепаликнинг ўлчанган нисбий баландлиги эса 10 м бўлса мутлоқ баландлик неча мга тенг?
Ечим: Ўлчанган баландлик + нисбий баландлик = мутлок баландлик. 300+10=310 Ж:
мутлоқ баландлик 310 м.
106. 2003/11/52 Тоғ ён бағрида 1200 м баландликда ҳаво ҳарорати +4 градус, 2700 м баландликда ва ёнбағир 500 м пастда ҳарорат қанчага тенг бўлади?
Ечим: -5 +8,
107. 2003/4/53 1: 50 000 000 масштабли харитада 2 шахар орасидаги масофа 13.7 смга тенг бўлса ҳақиқий масофани топинг.
Ечим: 50 000 000 : 100 000 = 500км 500*13,7 = 6850 км.