Geografiya 10 sinf 2017. indd

20-rasm.
 
Okeaniyaning tarkibiy qismlari

---

116
nisbatan  yirik  orollar,  asosan,  mintaqaning  janubi-g‘arbiy  qismida  joy-
lashgan  bo‘lsa,  qolgan  kichik  va  mayda  orollar  Tinch  okean  akvatori-
yasida  keng  maydonda  tarqoq  ravishda  joylashgan.  Tinch  okean  akva-
toriyasining  1/3  qismini  Okeaniya  orollari  tashkil  qiladi. 
Asosan  ekvatorial,  subekvatorial,  tropik,  subtropik  va  mo‘tadil  min-
taqalar  hududida  joylashgan.  Yog‘in  miqdori  1500–4000  mmni,  o‘rtacha 
harorat  esa  +24°  C;  +28°  C  ni  tashkil  etadi.  Yirik  tog‘li  orollarda  qi-
zil,  tog‘  laterit,  tog‘  o‘tloq,  jigarrang  qo‘ng‘ir,  jigarrang  tuproq  turlari 
tarqalgan.  Atollarda  esa  nisbatan  past  unumli,  g‘ovaksimon,  suvni  o‘zi-
da  saqlash  imkoniyatiga  ega  bo‘lmagan  tuproqlar  mavjud.  Suv  resurslari 
bilan  yaxshi  ta’minlangan.  Sepik  (1126  km),  Flay  (1050  km),  Uaikato 
(425  km)  Okeaniyaning  eng  yirik  daryolari  hisoblanadi.  Orollarda  min-
eral  resurslardan  nikel  (Yangi  Kaledoniya),  neft  va  gaz  (Papua-Yan-
gi  Gvineya,  Yangi  Zelandiya),  mis  (Papua-Yangi  Gvineya),  oltin  (Pap-
ua-Yangi  Gvineya,  Fidji),  fosfat  (Nauru),  dengiz  hudularidagi  iqtisodiy 
zonalarda  temir-marganes  qotishmalari,  kobalt  kabilar  qazib  olinadi.
Okeaniya  orollari  davlatlarining  asosiy  qismi  aholi  soni  kam  bo‘lgan 
davlatlar  hisoblanadi.  Aholisi,  asosan,  avstraloid  kichik  irqiga  man-
sub  polinez,  melanez,  mikronez  va  papuaslardan  tashkil  topgan.  Milliy 
tarkibida  turli  qabila  va  urug‘  vakillarining  salmog‘i  yuqori.  Ular  papuas 
va  avstronez  oilalariga  mansub.  Lekin,  mahalliy  tillar  deyarli  muomala-
da  emas.  Asosan,  muloqotda  ingliz  va  fransuz  tillaridan  foydalaniladi. 
Xristian  diniga  e’tiqod  qiluvchilar  salmog‘i  yuqori,  bundan  tashqari,  qa-
bilalarda  an’anaviy  dinlarga  e’tiqod  qiluvchilar  ham  bor.
Tabiiy  resurslarga  kambag‘alligi,  orollararo  aloqalarda  qiyinchiliklar-
ning  mavjudligi,  mineral  resurslar  miqdorining  chegaralanganligi,  asosiy 
eksportbop  mahsulotlar  ishlab  chiqarish  jarayoni  xalqaro  monopoliyalar 
qo‘l  ostida  to‘planganligi  Okeaniya  davlatlari  iqtisodiyoti  rivojlanishi-
ga  ta’sir  ko‘rsatadi.  Aholining  asosiy  faoliyat  sohasi  qishloq  xo‘jaligi  
hisoblanadi.  Unda  eksportbop  monokul’tura  ekinlari  yetishtirish  (kokos 
pal’masi,  shakarqamish,  ananas,  banan,  kofe,  kakao)  asosiy  o‘rin  tu-
tadi.  Okeaniya  davlatlari  jahon  bo‘yicha  kopra  (quritilgan  kokos)  eks-
portining  10%,  ananas  hosilining  90%  ini  beradi.  Chorvachilik,  asosan, 
yirik  orollar  hududida  rivojlangan.  Chorva  mollari  soni  bo‘yicha  min-
taqa  davlatlari  orasida  Yangi  Zelandiya  yetakchilik  qiladi  (21-rasm).
Dengiz  biologik  resurslariga  ega  bo‘lgan  mintaqa  davlatlari  qish-
loq  xo‘jaligida  baliqchilik  sohasi  so‘nggi  yillarda  rivojlanib  bormoqda. 

---

117
Sanoatida  asosan  eksportbop  qishloq  xo‘jalik  mahsulotlarga  birlamchi 
qay ta  ishlov  berish,  o‘rmon  va  konchilik  sanoati  korxonalari  faoliyat 
olib  boradi.  Tabiiy  rekreatsion  resurslar  ta’sirida  xalqaro  turizm  rivoj-
lanmoqda.  Ayniqsa,  Fidji,  Solomon  orollari  sayyohlar  eng  ko‘p  tashrif 
buyuradigan  hududlar  bo‘lib  hisoblanadi.
Okeaniya  davlatlari  orasida