Geografik o'rni, mamlakat haqidagi umumiy ma'lumotlar

Osiyo mamlakatlarining qo’shni davlatlari.
O'rta Osiyoning maydoni 4 rriln. km2 (jahon qiuuqlik maydonining 3,0% i). ahoiisi 61,3 min. kishini (jahon aholisining salkam 1,0% i) tashkil qiladi. Uning hududi G'arbdan Sharqqa 3 ming km, Shimoldan Janubga 2,5 ming km masofaga cho'zilgan bo'lib, iqlimi, asosaii, quruq, keskin kontinenfal.
Tabiiy namiik asosida bahorikor dehqonchiiik «O'tta Osiyoning Shimoliy Qozog'iston va baland tog'oldi adirlari va tog' yonbag'irlarida olib boriladi. Mintaqaning oqar suv manbalariga ega bo'lgan vodiy va vohalarda bar jihatdan iqtisodiy rivojlangan hududlari joyiashgan.
O'rta Osiyo mineral tabiiy resursiar biiari ancha yaxshi ta'minJangan. U neft va tabiiy gaz zaxiralariga ko'ra Osiyoda Fors qo'ltig'i bo'yi va G'arbiy Sibir hududlaridan keyiji uchinchi rniniaqadir. Qozog'ision, Turkmaniston va O'zbekiston RespubliJkalari bu xildagi tabiiy boyliklarga hoy. Bu rcspublikalarning Kaspiy bo'yi pasttekisliklari. Janubi-g'arbiy cho'l hudiKllarida xalqaro ahamiyatga ega bo'lgan yirik neft va gaz konlari joyiashgan. O'rta Osiyo loshko'mir (Qozog'iston) va qo'ng'ir ko'mir (Qozog'iston, O'zbekiston)ga ham ancha boy. Shuningdek, bu o'lka xilma-xil qora va rangli metall rudalari (temir, ntargancs, \rom nidalari, mis, polimetall, oltin, uran, simob kabilar) biiari ancha yaxshi la'minlangan. Bunday tabiiy resursiar zaxiralariga ko'ra Qozog'iston va O'zbekistonning imkoniyailari juda kalfa. Subregion respublikalaridan Turkmaniston, Qozog'iston va O'zbekiston turli kimyoviy mineral resursiar (tuzlar, fosforit, oltingugurt) biiari ham yaxshi ta'minhngan. Tog'li Tojikiston va Qirg'iziston Respublikalari esa relyefl tufayli gidroencrgctika rcsurMariga ancha boy.


Osiyo mamlakatlari sanoati.
Barcha respublikalar sanoatida imdinivchi sanoat larniocilarining ahamiyati katta. Bu tarmoqlar guruhiga kiruvchi yoqilg'i encrgctika, niclallurgiya va kimyo sanoati salmog'i, ayniqsa, Qozog'iston, O'/bckiston, "I'lirkmaniston Respub­likalarida ancha katta.
Yoqilg'i tarmoqlari orasida neft sanoatining ahamiyati tobora oshib bormoqda. Neftni qazib chiqarishda Qozog'iston (66 mln.I), O'/hckiston (5,4 mln. t) va Turkma­niston (5,6 mln. t) ajralib turadi. Tabiiy gaz qa/ib chiqarishda bu respublikalaming imkoniyati yanada kattadir. Bu borada, ayniqsa, Turkmaniston alohida ajralib turadi. Gaz zaxiralari hajmiga ko'ra u sobiq Ittifoq rcspublikalari ichida Rossiyadan keyin ikkinchi o'rinda turadi. Gazni qazib chiqarishda csa O'zbekiston yetakchilik qiladi. Bu boyliklarni keng doirada o'zlashtirish va ularni jahon bozorlariga olib chiqish endigina amalga oshmoqda.
Mintaqa rcspublikalari (Turkmanistondan tashqari) ko'mirga ham ancha boy.
Elektroeaergetika sanoati mintaqaning barcha respublikalarida nisbatan yaxshi rivojlangan. Oozog'istonda salkam 90 mlrd. kVt/soat, O'zbekistonda esa 48—50 mlrd. kVt/soat elektroenergiya ishlab chiqariladi.
Meiali'irgiya sanoati O'rta Osiyo respublikalarida bir tekis rivojlanmagan. Qozoglsfon bu o'rinda keskin ajralib turadi (2,0 rnln. tonna po'lat, qo'rg'oshin-rux, mis, xrom ishlab chiqaradi). O'zbekistonda 0,5 mln. tonna po'lat va ko'p i'niqdorda qo'rg'oshin, rux, mis, oltin, kumush va boshqa riodir metallar ishlab chiqariladi.
Kiaiye sanoatining mintaqa respublikalaridagi asosiy o'rni qishloq xo'jaligiga xizmat qilishdir. Shu sababdan, Qirg'izistonni hisoblamaganda, barcha respublikalarda mineral c'g'itlar ishlab chiqarish mazkur sanoat tarmog'ining bosh ixtisosi si/atida rivojlangan.
Mamiakatlar iqtisodiyotining asosiy tayanch tarmog'i hisoblanadigan mashinasozlik sanoati esa mintaqa respublikalari orasida O'zbekiston va Qozog'istonda rivojlangan.
Mintaqaning barcha respublikalarida yengil va oziq-ovqat sanoatlari muhim o’rin tutadi.