Geog 1 (38-янги). p65

Okean tubi relyefi. Suv tubi relyefini o‘rganish bu hudud-
larning dengiz emas, balki okean ekanligini ko‘rsatdi. Relyefida
parallel cho‘zilgan tog‘ tizmalari, ular oralig‘ida chuqur cho‘k-
ma (Litke cho‘kmasi, 5 449 m) va botiqlar, katta maydonni
egallagan shelflar uchraydi. Shimoliy Muz okeanining boshqa
okeanlardan farqi shundaki, uning 70 % maydoni shelflardan
iborat. Okeanning o‘rta qismidan tog‘ tizmalari va yer po‘sti-
ning tektonik yoriqlari kesib o‘tgan. Okean tagi 2 000 km ma-
sofaga cho‘zilgan Lomonosov suvosti tog‘ tizmasi (balandligi
2 500 — 3 300 m) bilan ikki qismga bo‘lingan. Bu tizmadan
g‘arbda Gakkel vulqonli tog‘i va sharqda Mendeleyev tog‘ tiz-
masi parallel cho‘zilgan. Òizmalar oralig‘ida Amundsen (chu-
qurligi 4 321 m), Nansen (5 449 m), Makarov (3 940 m), Ka-
nada (3 810 m) va boshqa botiqlar joylashgan. Okeanning o‘r-
tacha chuqurligi 1 225 m, eng chuqur joyi 5 527 m bo‘lib, u
Grenlandiya dengizida joylashgan.
Iqlimi. Okean iqlimining o‘ziga xos xususiyati Arktika mar-
kazida joylashganligi va yil davomida sovuq havo massalarining
hukmronligi bilan ifodalanadi. Uzoq qutb tunlari va kunlari 3 — 6
oylab davom etadi. Qish oylarida qahraton sovuq (–30 –40 °C)
va qorli bo‘ronlar makoniga aylanadi. Antarktida havosiga
nisbatan iliq. Bunga sabab Atlantika va Tinch okeanlardan iliq
va sho‘r suvlarning okean tubi oqimlarini hosil qilib kirib keli-
shidir.  Aniqlanishicha, 150 — 1 000 m chuqurliklarni, asosan,
Atlantika okeanidan kirib keladigan iliq va sho‘r suvlar egallaydi.
Okeandan Grenlandiya sovuq suv oqimi (aysberglar bilan) chi-
qib ketadi. Ikkita iqlim mintaqasi (arktika va subarktika) mavjud.
Ko‘p yillik muzlarning qalinligi 3 — 5 m.