Geodeziya laboratoriya

Tog‘lik joylardan trassani olib o‘tish. Tog‘lik nohiyalarda baland to‘siqlardagi relyef belgi raqamlarini aniqlab, hisoblab chiqib bo‘lgandan so‘ng trassa loyihalanadi.

Trassa tog‘lik joylardan o‘tadigan bo‘lsa, nishablik joylarni chi- ziqlar bilan ko‘rsatiladi. Nishabni to‘g‘ri belgilanganligini aniq- lash uchun trassani sun’iy ravishda o‘zgartirib ko‘rish mumkin. So‘ngra to‘g‘ri yo‘ldagi burchakdan trassani burib olib o‘tiladi yoki loyiha chiziq belgilab boriladi. Joydagi ikki nuqta oraliq farqi h va masofa l bo‘lsa, oraliqning o‘rtacha nishabi i_m to‘g‘ri yo‘nalish

bo‘yicha nuqtalar orasi quyidagicha:

h
i_m = _l .

(11.1)

Agarda i_m miqdor trassani olib o‘tishdagi miqdorga nisbatan i_tr nishab ortiqroq bo‘lsa, bunday holda nishabga asoslanib trassa olib o‘tilaveradi. Bunday holda trassaga tuzatma kiritiladi u quyi- dagiga teng:

2 2 8

^{l h} = ^{im l,}

(11.2)

^{1 i}tr ⁱtr
avvalgi chiziq miqdori quyidagiga teng:
Dl = l¢ - l

yoki (11.2) ni hisobga olganda:
Dl = l =
i_m i_{tr .}

ⁱtr

(11.3)

Qo‘llanishga nisbatan olinganda:
Dl ₌ ⁱ_m ^i_{tr .}

(11.4)

^{l i}tr

Masalan: i_m

= 0,015, i

= 0,012 bo‘lganda, avvalgi chiziqqa nis-

tr
batan

^Dl = 1/4

l

bo‘ladi. Ana shunday holda trassa uzunligi 25 %ga

tuzatiladi.

Joyning xususiyatiga qarab chiziqlar har xilda olib o‘tiladi. Agar trassaga ko‘p o‘zgartirish kiritilmasa, to‘g‘ri yo‘nalishdan o‘tgan to‘g‘ri chiziq S ga o‘xshagan bo‘ladi. Ana shu chiziq qing‘ir- qiyshiq chiziq deyiladi. (140- rasm). Trassani ma’lum miqdorda uzaytirishda trassani yon tomonidan borayotgan halqasimon egri- bugri chiziqlardan ko‘proq foydalaniladi. Trassa qancha yuqori ko‘tarilsa, chiziq nishabi boshqa nishab chizig‘ini kesib o‘taveradi (141- rasm).

Avtomobil yo‘llarini olib o‘tishdagi trassa chiziqlari bo‘ylab, burama chizma o‘rnatiladi. Tog‘lik joylardan trassani olib o‘tishda quyidagi qing‘ir-qiyishiq, egri-bugri chiziq qoidasiga amal qilinadi:



140- rasm. Qing‘ir-qiyshiq (Elang-belang).

2 2 9

141- rasm. Burama chiziq.

1. 
   Trassani olib o‘tishda chiziqni nol qismidagi nishabni ehti- yotlik bilan belgilanadi.
   
2. 
   Reja tuzishda trassa bilan yer belgi raqamining avvaldan tuzilgan loyiha profili asos bo‘ladi. To‘g‘ri va egri chiziqlarning bir-biri bilan kesishgan joyini belgilab boriladi.
   
3. 
   Burilish burchaklari va burilish burchaklarining reja miq- dori rejada ko‘rsatiladi. Trassa chizig‘idagi nishabni doimo kuzatib boriladi. Egri joyning radiuslaridan iloji boricha kamroq foyda- lanish lozim. Trassani texnik sharoitiga moslashtirib, nishabni pasaytirib olib o‘tiladi.
   

4.