Geodezik tayanch shaxobchalari

4. Trilateratsiya metodi

SHakl 29

Masofa o‘lchash uchun radioelektronika vositalari qo‘llanilmoqda, bu esa geodezik tayanch shaxobchalarini xosil etishning yangi trilateratsiya metodini keltirib chiqaradi. Bu metodda qator uchburchaklarning tomonlari avtodalnometr va (svetodalnometr) radiodalnometr bilan o‘lchanadi:

5. Poligonometriya metodi

SHakl 30

SHakl 31
Bu metodda koordinatalari aniqlanadigan punktlarni tutashtiruvchi chiziqning uzunligi xamda tutash chiziqlar orasidagi gorizontal burchaklar o‘lchanadi.
Ochiq poligonometriya yo‘li odatda koordinatalari ma’lum bo‘lgan ikkita tayanch punkt oraligida o‘tkaziladi. YOpiq poligonometriya yo‘li esa koordinatasi ma’lum bo‘lgan punktdan boshlanib yana shu punktga bog‘lanadi. Bir necha poligonometriya yo‘llari esa poligonometriya shaxobchasini tashkil qiladi. Triangulyasiya metodi qo‘llanib bo‘lmaydigan rayonlarda (o‘rmon zonasi, shaxar ichi) geodezik tayanch shaxobchalarini qurishda poligonometriya metodi qo‘laniladi.
Poligonometriya poligon tomonlarini o‘lchash metodiga qarab magistral va paralaktik poligonometriyaga bo‘linadi.
6. Magistral poligonometriya
Magistral poligonometriya koordinatalari ma’lum bo‘lgan 2 tayanch punkt oraligida o‘tkazilgan poligondan iborat, bunda burilish nuqtalar 1,2,3...larning koordinatalarini aniqlash uchun tutashtiruvchi chiziqlarning uzunligi d₁ d₂ ... larning burilish burchaklari b_{1 b2} ... hamda y_{1 y2} burchaklar o‘lchanadi.
Poligonometriya punktlarining koordinatalarini hisoblashda oxirgi nuqta (S) ning ma’lum koordinatalari kontrol bo‘lib xizmat qiladi.


7. Paralaktik poligonometriya

SHakl 32
Paralaktik poligonometriyada poligon tomonlari bevosta o‘lchanmaydi, balki boshqa yordamchi tomonlarning uzunligidan foydalanib xisoblab chiqariladi. Bu usul masofani o‘lchash qiyin bo‘lgan joylarda qo‘llaniladi.
AVSD poligonometriya yo‘li berilgan AV, VS, SD tomonlarini aniqlash uchun ularga perpendikulyar va simmetrik qilib av, mn va kl bazislar olinadi, bazislar joyda bevosta o‘lchanadi va paralaktik burchaklar j_{1j2 j3} va y_{1y2 y3} ham o‘lchanadi.