Genomika asoslari

Molekulyar replikatsiya mexanizmi

36-rasm. DNK replikatsiyasi mexanizmlari. A)konservativ B)yarim konservativ C)dispersion

Helikaza, topoizomeraza fermentlari va DNK-bog’lovchi oqsillar DNK zanjirining ning ochilishida qatnashadi, matritsani suyultilgan holatda saqlaydi va DNK molekulasini buralgan holatga olib keladi. Replikatsiyaning to’g’ri o’tishi, komplementar nukleotidlarning bir-biriga to’g’ri kelishi va DNK-polimeraza fermentining nukleotidlarni tanishi va hatolarni tog’irlash faolligiga bog’liqdir. Prokariotlarda replikatsiya bir necha xil DNK polimeraza fermentlari ishtirok etadi. DNK-polimeraza I fermenti kechikib o’tadigan zanjirda RNK-praymerlarni olib tashlashda va DNK ochilgan qismlarida replikatsiyagacha bo’lgan jarayonlarda ishtirok etadi. DNK polimeraza III- DNK replikatsiyasining asosiy fermenti bo’lib, DNK asosiy yetakchi zanjirini va DNK ikkinchi kechikadigan zanjirida Okazaki fragmentlarini sintezlashda ishtirok etadi. Keyinchalik, sintezlangan molekulalarning superspiralizatsiyasi asosida buralish jarayoni roy beradi va DNK kompaktizatsiyasi amalga oshiriladi. Ushbu jarayon energiya sarfi bilan o’tadi. DNK molekulalarining zanjiri ajraladi, replikatsion vilkalar hosil bo’ladi, har bir zanjir matritsaga aylanadi va har biri asosida, yangi komplementar, ikkita yangi ota-ona DNK siga o’xshash ikki zanjirli DNK molekulalari hosil bo’ladi.
Replikatsiya jarayonining tasnifi:
-matritsali- sintezlanayotgan DNK zanjirining ketma-ketligi, komplementarlik asosida ota-ona zanjirining ketma-ketligi bilan aniqlanadi
-yarim konservativ- replikatsiya natijasida hosil bo’lgan, bitta DNK zanjirining biri ona zanjiri mahsuli ikkinchisi yangi sintezlangan DNK zanjiri hisoblanadi
- zanjir sintezi 5’ uch yo’nalishidan 3’ yo’nalishga tomon boradi
-yarimto’xtovsiz- DNK ning bir zanjiri to’xtovsiz sintezlanadi, ikkinchisi kichkina fragmentlar to’plami- Okazaki fragmentlari sifatida sintezlanadi
-replikatsiyaning initsiatsiya sayti- origin sayti (ingliz tiladan) deb ataladigan DNK ning ma’lum qismlaridan boshlanadi.