Genetikadan masala ishlash

111-masala*. Sichqonlarda jun rangining kulrang bo‘lishi dominant A va B genlarining komplementar ta’siriga bog‘liq. A geni mustaqil holda jun rangining qora bo‘lishini ta’minlaydi. B geni esa A genining ishtirokisiz junning rangli bo‘lishini ta’minlay olmaydi. SHuning uchun genotipida dominant B geni bo‘lsa ham sichqonlar oq junli bo‘ladi. Bu genlarning retsessiv allellari yig‘indisi ham jun rangining oq bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Qora rangli sichqonlar oq rangli sichqonlar bilan chatishtirilganda, F₁ da olingan sichqonlarning hammasi kulrang bo‘lgan. F₁ sichqonlari o‘zaro chatishtirilganda, F₂ da olingan sichqonlarning 9/16 qismi kulrang, 3/16 qismi qora va 4/16 qismi oq rangli bo‘lgan. Sichqonlarda o‘rganilayotgan belgining irsiylanishini tushuntirib bering. CHatishtirish uchun olingan va chatishtirishdan keyin olingan sichqonlarning genotipini aniqlang. F₁ da olingan kulrang sichqonlar retsessiv oq sichqonlar bilan chatishtirilsa, keyingi avloddagi sichqonlarning o‘rganilayotgan belgi bo‘yicha fenotipi qanday bo‘ladi?

Masalaning echilishi:

Masalada berilganidek, o‘rganilayotgan belgining irsiylanishini quyidagicha yozib olamiz:

P ♀ qora X ♂ oq

F₁ kulrang

F₂ 9/16 kulrang; 3/16 qora; 4/16 oq.

Masalaning shartidan va olingan natijalardan ko‘rinib turibdiki, o‘rganilayotgan belgining irsiylanishi eng kamida ikki juft allel bo‘lmagan genga bog‘liq. Qora sichqonlar bilan oq sichqonlarni chatishtirish natijasi to‘liqsiz dominantlikka o‘xshab ketadi. Lekin F₂ da olingan natija to‘liqsiz dominantlik qilishdagidek 1:2:1 nisbatga to‘g‘ri kelmaydi, balki 9:3:4 nisbatga teng. Bu esa F₁ da olingan sichqonlarning digeterozigotaligidan (AaBb) dalolat beradi. SHunga ko‘ra, o‘rganilayotgan belgining irsiylanishini genetik jihatdan quyidagicha ifodalash mumkin:

qora oq

1) P ♀ AAbb X ♂ aaBB

g Ab aB

F₁ AaBb - kulrang

kulrang kulrang

2) P ♀ AaBb X ♂ AaBb

g AB, Ab, aB, ab AB, Ab, aB, ab

F₂ 9/16 kulrang ( 9 AˍBˍ); 3/16 qora ( 3 Aˍbb); 4/16 oq ( 3 aaBˍ + 1 aabb)

SHunday qilib, sichqonlarda jun rangining qora bo‘lishi Aˍbb genotipga, oq bo‘lishi aaB- yoki aabb genotiplarga va kulrang bo‘lishi AˍBˍ genotipga bog‘liq. Demak, junning kulrang bo‘lishi A va B genlarning komplementar ta’siriga bog‘liq.

F₁ da olingan kulrang sichqonlar retsessiv oq sichqonlar bilan chatishtirilsa, keyingi avlodda quyidagicha natija olish mumkin:

kulrang oq

P ♀ AaBb X ♂ aabb

g AB, Ab, aB, ab ab

F_B AaBb - kulrang; Aabb - qora; aaBb- oq; aabb- oq

F_B da 1/4 kulrang, 1/4 qora va 2/4 oq sichqonlar olinadi.