Genetika genetika so'zi grekcha genetikos — tug'ilishga taalluqli, aloqador degan so'zdan olingan. Genetika barcha tirik organizmlarga xos bo'lgan xususiyat — irsiyat va o'zgaruvchanlik qonuniyatlarini o'rganuvchi fandir. Irsiyat

GENLARNING POLIMER TA'SIRI

Allel bo(lmagan genlarning polimeriya tipi dastlab 1909-yili shved genetigi Nilson Ele tomonidan aniqlangan. Polimeriya irsiylamshning o‘ziga xos jihati shundan iboratki, allel bo‘lmagan dominant genlaming ozaro ta’siri bir yo‘nalishli boiadi. Allel bolmagan genlarning polimer irsiylanishi ikkiga: kumulyativ va nokumulyativ polimeriya xiliga ajraladi.

Kumulyativ poiimeriya ko‘proq miqdor belgilaming irsiylanishida namoyon boiadi. G‘o‘za o‘simligida tupdagi ko‘saklar soni, chigitining ogirligi, poyaning uzunligi polimer irsiylanishga misoldir. Polimeriyada allel boimagan genlar bir yo‘nalishda ta’sir ko‘r sat ganligi uchun ularni bir xil harflar bilan belgilanadi va ularni allel bo‘lmagan genlar indeksida ko‘rsatiladi. Masalan A1 ,A2 ..... a1 ,a2 bu

misolda A1 va A2 genlari bir-biriga allel bo‘lmagan genlardir.

Nilson Ele tajribalarida bug‘doy doni po‘stlog‘ining qizil rangi bitta, ikkita, uchta allel bomagan genlar ta’sirida rivojlanishi malum bo’lgan.

Qizil va оqdоnli bug’dоy chatishtirilganda F2 da mоnоgibrid chatishtirishga хоs bo’lgan 3:1 nisbat yuz bеrgan. Kеyinrоq dоni shunday, ya’ni qizil tusdagi bоshqa bug’dоy fоrmasini (CCDD х ccdd) chatishtirib CcDd оraliq tuslidоn оladi. Bunda 15 qism qizil, 1 qism оq dоnli bo’ladi. 15 qism to`q qizildan оch qizilga o’zgarib bоradi. Bunda allеl bo`lmagan C va D gеnlar dоnning rangini bеlgilaydi. Rеsеssiv (ccdd) gеnlar оq rang hоsil qiladi.

Rangning o’zgarishi gеnоtipda ishtirоk etuvchi dоminant gеnlar sоniga bоg’ liq. 1 to`q qizil, 4 qizil, 6 оq qizil,4 juda оch qizil, 1 оq Agar genotipda AjAjA^A^ bo‘lsa don qizil, uchta dominant gen bo’lsa och qizil, ikkita dominant gen bo’lsa pushti, bitta dominant gen bo’lsa och pushti, genotipda dominant gen bo’lmasa a1a1a2a2 bug’doy oq rangda boiadi. Genotipda dominant genlar qanchalik soni ko‘p boisa, rang shunchalik ko‘proq namoyon boiadi, ya’ni dominant genlar soni kopaygan sari ularni belgini namoyon bo‘Iishiga ulushlari qo‘shilib boradi.

Bug‘doy doni po‘stlog‘ining rangini Ғ2 da namoyon bo‘lishi fenotipik jihatdan 1:4:6:4:1 sxemada bo‘ladi. Agar belgining rivojlanishi uch xil dominant allel bo‘lmagan genlaming ta ?sirida amalga oshsa F2 da fenotip 1:6:15:20:15:6:1 sxemada xilma-xillik Ko‘proq miqdor belgilaming irsiylanishida namoyon boladi.