Genetika akadem ik litsey o ‘quvchilari uchun darslik

Oq
aaSS
Oq
11-r a s m.
Komplementarlik tipida irsiylanish.

---

42
Genetika
Mustaqil tayyorlanish uchun topshiriqlar
1. Allel genlarning o‘zaro ta ’siri shakllari haqida nimalarni bila­
siz?
2. Allelmas genlarning o‘zaro ta’siri shakllari haqida-chi?
3. Ko‘p allellik nima? Unga misollar keltiring.
4. Epistaz haqida nimalarni bilasiz?
5. “Joylashish samarasi” haqidagi tushunchaga egamisiz?
6
. Komplementarlik deganda nimani tushunasiz? Unga misollar 
keltiring.
7. Polimeriya nima? Polimer genlar deb qanday genlarga aytila-
di?
8
. Pleotropiyaning mohiyati nimada? Irsiyatda u qanday ahami- 
yatga ega?
Test topshiriqlari
1. K op allellik qanday kelib chiqadi?
A) Duragaylashish natijasida B) Krossingover natijasida
C) Xromosomalar mutatsiyasi natijasida
D) Bitta gen mutatsiyasi natijasida E) Genom mutatsiyalari nati- 
jasida
2. Noallel genlar o ‘zaro ta ’sirini k o ‘rsating.
A) Penetrantlik B) O‘ta dominantlik C) Polimeriya D) Ko- 
dominantlik E) Pleotropiya
3. Odamlarda bo‘y uzunligi qanday genlar tomonidan aniqlanadi?
A) Komplementar B) Epistatik C) Polimer D) Plazmatik
E) Kumulativ
4. Polimeriyada belgilarning ajralishi qanday nisbatda kuzatiladi?
A) 9 : 7 B) 15 : 1 C) 9 : 3 : 3 : 1 D) 12 : 3 : 1 E) 9 : 3 : 4
5. 9 : 7 nisbatda belgilar ajralishi qanday o ‘zaro ta ’sir shaklida
kuzatiladi?
A) Komplementarlikda B) Polimeriyada C) Retsessiv epistazda
D) Kriptomeriyada E) Dominant epistazda
6. Agar ota va onada I I qon guruhi bo‘lsa, ulardan I qon guruhli
bola tug‘ilishi mumkinmi?
A) Yo‘q B) Agar ular geterozigotali bo‘lsa mumkin C) «Bombey 
fenomeni»da mumkin D) Komplementar o ‘zaro ta ’sir natijasida 
mumkin E) B va C javoblar to‘g‘ri
7. Qanday o ‘zaro ta ’sir shaklida har ikkala allel o ‘z ta ’sirini ba-
ravar yuzaga chiqaradi?

---

43
A) O‘ta dominantlik B) Chala dominantlik C) Kodominantlik
D) Komplementarlik E) Retsessiv epistaz
8. h alleli gomozigota holatida IA va IB larni yuzaga chiqarmasligi
qanday o ‘zaro ta ’siga misol bo‘ladi?
A) Dominant epistazga B) Kriptomeriyaga C) Komplemen- 
tarlikka D) Retsessiv episzatga E) Polimeriyaga
9. Genningfunksional holati qo‘shni genga bog‘liq bo‘lishligi qanday
o ‘zaro ta ’sirga kiradi?
A) Epistaz B) Polimeriya C) Kodominantlik D) Joylashish sama- 
rasi E) Komplementarlik
10. Odamning quyidagi belgilaridan qaysi biri poligen hisoblanadi?
A) ABO qon guruhlari B) Braxidaktiliya C) Aqliy qobiliyat, tana
tuzilishi D) Fenilketanuriya E) O‘naqaylik
11. Tabiatda keng tarqalgan ikki yoki undan ortiq allelmas gen­
larning o ‘zaro ta ’siri natijasida qanday yangi belgi yuzaga chiqishiga olib
keladi?
A) Epistaz 
B) Komplementarlik 
C) Polimeriya 
D) Kodo- 
minantlik
12. Odamning normal eshitish qobiliyati qaysi genlar ta ’sirida irsiy­
lanadi?
A) Epistaz B) Komplementarlik C) Polimeriya 
D) Kodo- 
minantlik
13. Odamda normal eshitish qobiliyati har ikkala genlar bo‘yicha
dominant gomozigotalar (DDEE) yoki geterozigotalar (DdEe) da eshitish
qobiliyati qanday rivojlanadi?
A) Karlik yuzaga keladi B) Normal eshitadi C) Chala eshitadi
D) Farzandi kar bo‘ladi
14. Odamda normal eshitish qobiliyati ikkita allelmas genlarning
bittasi retsessiv gomozigota holida kelsa (DDee va ddEE) nima kuzatila-
di.
A) Karlik yuzaga keladi B) Normal eshitadi C) Chala eshitadi
D) Farzandi kar bo‘ladi
15. Qovoqlarning shakli komlementar genlar ta ’sirida irsiylanadi,
uzunchoq qovoqlarning genotipi qaysi javobda berilgan?
A) AABB 
B) aaBB 
C)AABB 
D) aavv
16. Tovuqlarning toji komlementar genlar ta ’sirida irsiylanadi, oddiy
tojli tovuqlarning genotipi qaysi javobda berilgan?
A) AABB 
B) aaBB 
C)AABB 
D) aavv
17. Tovuqlarning toji komlementar genlar ta ’sirida irsiylanadi, gul­
simon tojli tovuqlarning genotipi qaysi javobda berilgan?
A) AABB 
B) aaBB 
C)AABB 
D) to ‘g‘ri javob yo‘q

---

44
Genetika
18. 
Odamlarda uzoqlikni k o ‘rmaslik qaysi qonun asosida irsiylana­
di?
A) Epistaz 
B) Komplementarlik C) Polimeriya 
D) Kodo­
minantlik.
9 -§ . G enlarning epistaz t a ’siri
Epistaz — bir genning unga noallel ikkinchi gendan ustun keli- 
shi. Epistaz dom inant yoki retsessiv b o ‘lishi mumkin. Agar dom i­
nant gen ustunlik qilsa dom inant epistaz, retsessiv gen ustun b o ‘lsa 
retsessiv epistaz deyiladi. O ‘ziga allel b o ‘lmagan bironta genning 
ta ’sirini to ‘sib, o ‘zining belgisini yuzaga chiqaruvchi genga epista- 
tik, belgisini yuzaga chiqara olmaydigan genga gipostatik gen deyi­
ladi. G enlarning epistatik ta ’siri otlarda yaxshi o ‘rganilgan, lekin 
odam larda uncha yaxshi o ‘rganilgan emas. Hozirgi paytda epistaz 
quyidagi organizm belgilarining irsiylanishiga xosligi aniqlangan 
(4-
jadval).
4-j a d v a l