Genetik kod

Genetik kod

Genetik kod — Irsiy axborotni nuklein kislotalar molekulasida nukleotidlar ketma-ketligi tartibida yozishning tirik organizmlarga xos boʻlgan yagona sistemasi, ya’ni 20 xil aminokislotaning DNK molekulasidagi 4 xil nukleotidlar yordamida ifodalanishi genetik kod deyiladi. Dezoksiribonuklein kislotasi (DNK) molekulasida maʼlum tartibda joylashgan muayyan sondagi nukleotidlar sintezlanayotgan oqsil zanjirining tarkibidagi aminokislotalar xili, soni, ularning joylashish tartibini belgilab beradi. DNK molekulasidagi nukleotidlar 4 xil boʻlib, ular adenin-A, timin-T, guanin-G va sitozin-C lardan iborat. Tabiatda 300 ga yaqin aminokislotalar uchraydi, lekin tirik organizmlardagi oqsillar tarkibiga 20 ta aminokislota kiradi.

Genetik kod — Irsiy axborotni nuklein kislotalar molekulasida nukleotidlar ketma-ketligi tartibida yozishning tirik organizmlarga xos boʻlgan yagona sistemasi, ya’ni 20 xil aminokislotaning DNK molekulasidagi 4 xil nukleotidlar yordamida ifodalanishi genetik kod deyiladi. Dezoksiribonuklein kislotasi (DNK) molekulasida maʼlum tartibda joylashgan muayyan sondagi nukleotidlar sintezlanayotgan oqsil zanjirining tarkibidagi aminokislotalar xili, soni, ularning joylashish tartibini belgilab beradi. DNK molekulasidagi nukleotidlar 4 xil boʻlib, ular adenin-A, timin-T, guanin-G va sitozin-C lardan iborat. Tabiatda 300 ga yaqin aminokislotalar uchraydi, lekin tirik organizmlardagi oqsillar tarkibiga 20 ta aminokislota kiradi.

Oqsillarning biologik vazifasi asosan aminokislotalarning oqsil molekulasidagi o’rni, ya’ni ularning ketma-ketligi bilan aniqlanadi. Bunday molekulalar biosintezi oldindan belgilangan reja bo’yicha amalga oshishi kerak bo’ladi. Bunday reja DNK molekulasida 4 xil nukleotidlarning yordamida yozilgan bo’lib, u oqsil molekulasining nusxasi yoki qolipi deb yuritiladi.

Oqsillarning biologik vazifasi asosan aminokislotalarning oqsil molekulasidagi o’rni, ya’ni ularning ketma-ketligi bilan aniqlanadi. Bunday molekulalar biosintezi oldindan belgilangan reja bo’yicha amalga oshishi kerak bo’ladi. Bunday reja DNK molekulasida 4 xil nukleotidlarning yordamida yozilgan bo’lib, u oqsil molekulasining nusxasi yoki qolipi deb yuritiladi.

Har bir aminikislota 3 ta nukleotidning birikishidan hosil bo’lgan triplet kod yordamida ifodalanadi. Shunda bitta aminokislota 2 va undan ortiq kod yordamida ifodalanadi. Kodlarning umumiy soni 64 taga teng. Shundan 3 ta kod oqsil sintezining boshlanishi va tugallanishini bildiradi UAA, UAG, UGA ular terminator tripletlar deyiladi.

Har bir aminikislota 3 ta nukleotidning birikishidan hosil bo’lgan triplet kod yordamida ifodalanadi. Shunda bitta aminokislota 2 va undan ortiq kod yordamida ifodalanadi. Kodlarning umumiy soni 64 taga teng. Shundan 3 ta kod oqsil sintezining boshlanishi va tugallanishini bildiradi UAA, UAG, UGA ular terminator tripletlar deyiladi.

20 ta aminokislotani ifodalash uchun 61 ta tripletli koddan foydalaniladi. Hosil bo’ladigan kombinatsiyalar soni 64 kodlanadigan aminokislotalar sonidan ancha ko’p, lekin 20 ta aminokislotadan 18 tasi bittadan ortiq 2, 3, 4, va 6 kodon bilan kodlana oladi.

20 ta aminokislotani ifodalash uchun 61 ta tripletli koddan foydalaniladi. Hosil bo’ladigan kombinatsiyalar soni 64 kodlanadigan aminokislotalar sonidan ancha ko’p, lekin 20 ta aminokislotadan 18 tasi bittadan ortiq 2, 3, 4, va 6 kodon bilan kodlana oladi.

Genetik kod barcha tirik organizmlar uchun universal hisoblanadi. U mikroorganizmlardan odamlargacha bir xildir.

E’tiboringiz uchun raxmat.