Gazning zichligi. Gazning issiqlik berish qobiliyati

I = d E / d L (12.1)
Umumiy holda jism o‘ziga tushayotgan nur oqimini qisman yutadi, qisman qaytaradi va qisman o'tkazib yuboradi ( 12.1- rasm). Energiyaning saqlanish qonuniga binoan:

^lush Ea+ Er + Ed ■
Yoki o'lchamsiz shaklda
( 12-2)

A+R+D= 1.
Bunda: A = E J E Xmh — jismning yutish qobiliyati;
R = E R/ E tush — jismning qaytarish qobiliyati;
D = E D/ E / lush — jismning o‘tkazibj yuborish qobiliyati.
A = I, R = D = Q bo‘lganda jism absolyut qora deyiladi. Agar R = I, A —D = 0 boMsa, bunday jism absolyut oq, agar D = 1, A = R
= 0 bo‘lsa absolyut sh a ffo f yoki dia< rm ik
deyiladi. Ko‘pchilik qattiq jismlar uchun D
( 12. 1)


12.1- rasm.

= 0. Keyinchalik absolyut qora jismga taalluqli barcha kattaliklar
«0» indeks bilan belgilanadi. Yutish koeffitsiyenti 0kulrang j ism la r deyiladi.
Jismning xususiy nurlanishi bilan undan qaytayotgan nurlanish yig‘indfsi sam arali nurlanish boMadi:
£ =E+RE._lush* (12.3)
Xususiy nurlanish E va yutilayotgan nur oqimi E ^ —A E ^ farqi
natijaviy nurlanish En deyiladi:
^E„_H ^{= E - AE,}_lush^{. = E}_sc (12.4)
Jismlar tizimlarida o‘zaro nurlanish en ergiya chiqarish, yutilish, qaytarish va o‘tkazib yuborish jarayonlai yigMndisi nuriy issiqlik almashinish deyiladi.
P la n k qonuni. Absolyut qora jismlar uchun nurlanish oqimi spektral zichligi I nur toMqin uzunligi va jismning absolyut haroratiga bog'liq:
м а и , Т ) ~ с \ r v ^ - i ) . ^(12.5)


173

Bunda: C,=3,74-10'16 W/m2; C = 1,439-lO 2 m-K — nurlanish doimiylari. T — termodinamika harorati, K; e — natural logarifm asosi. Haroratning nurlanish maksimal jadalligiga qadar oshishi bilan to'lqin uzunligi qisqaroq to‘lqin uzunligi oralig'iga siljiydi.
Vm qonuni. IM ning maksimal qiymatiga to'g'ri keladigan to‘lqin uzunligi Я max ning harorat T ga ko'paytmasi — o'zgarmas kattalik:
Я • T =2,896-1(H (12.6)
Stefan — Bolsman qonnni. Plank qonunidan Im (Л) ni to'lqin uzunligi bo'yicha integrallash yo'li bilan kelib chiqadiki, absolyut qora jism uchun:
£ 0= <Г 4. (12.7)
Bunda: cr0 = 5,67-10 8W/(m2 K4) — Stefan — Bolsman doimiysi (absolyut qora jismning nurlanish konstantasi).
Texnik hisoblashlarda Stefan—Bolsman qonuni quyidagi ko'ri- nishda yoziladi:
£=C 0(T/100)4. (12.8)
Bunda: C0=5,67 W/(m2-K4) — absolyut qora jism nurlanish koeffitsiyenti.
Kulrang jismlarda nurlanish jadalligi absolyut qora jismlarga nisbatan kichik, demak E 0. Berilgan jismning xususiy integral nurlanishi yuza oqimi zichligi E ni xuddi shu haroratdagi absolyut qora jism xususiy integral nurlanishi yuzaviy oqimi zichligi E0 ga nisbati jismning qoralik darajasi deyiladi:
s = E / E 0. (12.9)
Bunda: e < 1.
Nurlanish oqimi zichligi E ni ushbu tenglamadan topiladi:
E = б - £ 0=e-C0(T/100)4=C(T/100)4. (12.10)
Bunda: С = e • C0— kulrang jism nurlanish koeffitsiyenti.
Kirxgof qonuni. Nurlanish va yutilish energiyalari orasidagi bog'lanishni kulrang va absolyut qora jismlar uchun keltirib chiqarish Kirxgof qonuni nomi bilan yuritiladi.
Absolyut qora va kulrang jismlaming issiqlik nurlarini yutish hamda tarqatish xossalari orasidagi bog'lanishni G. Kirxgof 1882 yili o'rganib, quyidagi qonuniyatni ochgan: