XULOSA VA TAKLIFLAR
Byudjet tashkilotlari O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining
1999 yil 3 sentyabrdagi 414-sonli “Byudjet tashkilotlarini mablag’ bilan ta’minlash
tartibini takomillashtirish to’g’risida”gi qaroriga muvofiq xarajatlarning quyidagi
guruhlari Davlat byudjetidan mablag’ bilan ta’minlanadi:
I. Ish haqi va unga tenglashtirilgan to’lovlar (bolali oilalarga nafaqalar va
kam ta’minlangan oilalarga moddiy yordam, stipendiyalar va boshqalar);
II. Ish haqiga qo’shimchalar;
III. Kapital qo’yilmalar (Davlat investitsiya dasturida nazarda tutilgan aniq
ro’yxatlarga muvofiq);
IV. Boshqa xarajatlar.
Byudjet tashkiloti va byudjet mablag’lari oluvchilarning O’zbekiston
Respublikasi Davlat byudjeti hisobidan xarajatlari byudjetdan ajratiladigan
57
mablag’lar doirasida va ularning xarajatlar smetalarida ko’rsatilgan maqsadlarda
amalga oshiriladi.
Byudjet tashkilotlari xarajatlarni qoplash uchun byudjetdan ajratiladigan
mablag’lardan tashqari boshqa daromad manbalari mavjud bo’lganda, mazkur
ko’rsatilgan mablag’lar bo’yicha ham daromadlar va xarajatlar smetalarini tuzadi.
Xarajatlarni hisoblab chiqarishda quyidagilarga amal qilinishi zarur:
belgilangan tartibda tasdiqlangan ijtimoiy va iqtisodiy rivojlantirish
dasturlariga;
davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari tomonidan ularga taqdim
etilgan byudjet sohasidagi vakolatlari doirasida qabul qilingan normativ-huquqiy
hujjatlarga;
belgilangan tartibda tasdiqlangan byudjet tashkilotlari xarajatlarining
normativlariga;
tovar va xizmatlarning davlat tomonidan tartibga solinadigan narxlari va
tariflariga.
Xarajatlar smetalarini tasdiqlash joriy moliya yilining 10 martidan
kechiktirmay amalga oshiriladi. Bunda, byudjet mablag’larini taqsimlovchi
bo’ysunuvidagi byudjet tashkilotlari va byudjet mablag’lari oluvchilar xarajatlar
smetasini byudjet mablag’larini taqsimlovchi tomonidan belgilangan muddatlarda,
biroq joriy moliya yilining 10 martidan kechiktirmay tasdiqlaydi.
Moliya organlari va byudjet mablag’larini taqsimlovchilarning mas’ul
xodimlari tashkilotlarning xarajatlar smetasi va shtat jadvallarining, shuningdek
ularga kiritilgan o’zgartirishlarning ro’yxatdan o’tkazilishi to’g’riligi uchun
javobgar bo’ladilar.
Davlat byudjeti xarajatlari 2018 yilda 62,2 trln. so’m yoki YaIMga nisbatan
21,4 foizni (o’tgan yilga nisbatan 26,6 foiz o’sish bilan) tashkil etdi. 2018 yilda,
avvalgi yillar singari, Davlat byudjeti ijtimoiy xarajatlarining ustuvorligi saqlab
qolindi va ijtimoiy sohaga yo’naltiriladigan mablag’lar 34,7 trln. so’mni yoki jami
xarajatlarning 55,8 foizini tashkil etdi.
58
Hozirgi kunda davlat moliyasini boshqarishni isloh etish bilan bog’liq bir
qator muamolar mavjud bo`lib, ular quyidagilardir:
byudjetdan ajratiladigan mablag’lar bilan rivojlantirish dasturlari o’rtasida
bog’liqlikning pastligi;
davlat byudjetini shakllantirishning amaldagi mexanizmlari hududiy
rivojlanishning barcha muammoli masalalarini qamrab olish imkonini bermaydi;
davlat byudjetini tuzish, rejalashtirish va ijro etish jarayonida byudjet
jarayonining oshkoraligini ta’minlashda innovatsion mexanizmlar va yondashuvlar
joriy etilmagan.
Fikrimizcha, mazkur muammolarni quyidagi yo’llar bilan hal etish mumkin:
yuridik va moliyaviy majburiyatlarni ro’yxatdan o’tkazish jarayonida
byudjet tashkilotlari va byudjet mablag’lari oluvchilariga bevosita aloqasiz xizmat
ko’rsatish mexanizmini joriy etish lozim;
faoliyati tugatilayotgan kollej va litseylarning bo’shaydigan binolarini,
shuningdek, faoliyati to’xtatilgan maktabgacha ta’lim muassasalari binolarini
nodavlat ta’lim muassasalarini tashkil etish uchun kontsessiya shartnomasi asosida
xususiy tadbirkorlarga berish kerak;
fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlarida ish yuritishni tartibga
solish maqsadida ma’lumotnoma berganlik uchun eng kam oylik ish haqining 1
foizidan 2 foizigacha bo’lgan miqdorda pullik to’lov joriy qilish, undan kelib
tushadigan
mablag’larni ularning moddiy-texnik bazasini saqlash va
mustahkamlashga, shu jumladan kantselyariya ashyolari, mebel jihozlari va ofis
texnikasi xarid qilishga, binolarni ta’mirlash va saqlashga yo’naltirish zarur.
vazirlik va idoralarning byudjetdan tashqari jamg’armalari, shuningdek
xalqaro moliya institutlari mablag’lari hisobiga moliyalashtiriladigan ijtimoiy va
infratuzilma loyihalarini O’zbekiston Respublikasining konsolidatsiyalashgan
byudjetiga kiritish lozim;
Yuqori tashkilot moliya organiga xarajatlar guruhlari bo’yicha
xarajatlar yig’ma smetasini, xarajatlarning to’liq yoyilmasini va xarajatlar
smetasiga hisob-kitoblarni ilova qilgan holda, shunungdek qaramog’idagi barcha
59
tashkilotlar bo’yicha esa ro’yhatdan o’tkazish uchun hamma talablarga va
m\belgilangan muddattta malga oshirilishi kerak.
tashkilotlarning xarajatlar smetasi va shtatlar jadvalini ro’yhatdan
o’tkazish paytida molya organalari o’z vakolatlri doirasida ortiqcha shtatlarni
yo’qotishlari lozim. Aniqlangan kamchiliklar bartaraf etilganidan keyingina
ro’yhatdan o’tkazishni amalga oshirish kerak.
tashkilotlardagi xarajatlar smetasini tuzishda kompyuter texnikasi
mavjud bo’lishi va har bitta jurnallar avtomatlashtirilgan tarzda yuritilishi va
programmalshtirilgan bo’lishi kerak.
o’tgan yilda qolgan summani yuqori byudjetga qaytarmasdan u uchun
ham alohida smeta tuzilishi va favqulotta vaziyatlar bo’lib qolganda o’sha
summani ishlatilish kerak. Bu byudjet tashkilotlarini har qandan noqulay
vaziyatlardan olib chiqishi mumkin.
byudjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobini bazaviy tamoyillarini
umumlashtiruvchi alohida Davlat sektori buxgalteriya hisobi milliy standartlari
ishlab chiqilib amaliyotga joriy qilinishi zarur. O’zbekiston Respublikasi Moliya
vazirligi tomonidan byudjet hisobining barcha hisob ob’ektlariga oid “Davlat
sektori byudjet hisobi milliy standartlari”ni amaliyotga joriy etilishi kerak. Hozirda
amaliyotda byudjet hisobining standartlarini ishlab chiqishning zarurligi o’z
isbotini topmoqda. Ushbu standartlarning ishlab chiqilishi byudjet tashkilotlarida
buxgalteriya ob’yektlari hisobini tashkil etilishini yagonaligini ta’minlaydi.
2017-2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta
ustuvor yo’nalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasida belgilangan vazifalarni
bajarish maqsadida, davlat moliyaviy nazorati tizimini yanada rivojlantirish
maqsadga muvofiq.
byudjet tashkilotlarining smetalar hamda ularning ilovalarini tashkilotning
o’zi tomonidan “UzASBO” dasturiy majmuasida shakllantirilib, Davlat moliyasini
boshqarishning avtomatlashgan tizimi “DMBAT”ga elektron tarzda yuborilishi
hamda ro’yxatga olish tartibini joriy etish taklif etamiz. Bu o’z navbatida ortiqcha
vaqt sarfi, ish hajmi va moddiy xarajatlarni qisqartirishga xizmat qiladi.
60
Do'stlaringiz bilan baham: |