Gazel Fuzuli (Beni candan usandırdı)

Gazel 10 (Fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün)

Hansı gülşen gülbüni serv-i hırâmânunca var

Hansı gülbün üzre gonce la’l-i handânunca var

Hansı gülzâr içre bir gül açılur hüsnün kimi

Hansı gül bergi leb-i la’l-i dür-efşânunca var

Hansı bâğun var bir nahli kadün tek bârver

Hansı nahlün hâsılı sîb-i zenahdânunca var

Hansı hûnî sen kimi cellâda olmuşdur esîr

Hansı cellâdun kılıcı nevk-i müjgânunca var

Hansı bezm olmış münevver bir kadün tek şem’den

Hansı şem’ün şu’lesi ruhsâr-ı tâbânunca var

Hansı yerde tapılur nisbet sana bir genc-i hüsn

Hansı gencün ejderi zülf-i perîşânunca var

Hansı gülşen bülbülin derler Fuzûlî sen kimi

Hansı bülbül nâlesi feryâd ü efgânunca var

 

Gazel 11 (Fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün)

Mende Mecnûn’dan füzûn âşıklık isti’dâdı var
Âşık-ı sâdık menem Mecnûn’un ancak adı var

N’ola kan dökmekde mâhir olsa çeşmüm merdümi

Nutfe-i Kâbildür ü gamzen kimi üstâdı var

Kıl tefâhur kim senün hem var menüm tek âşıkun

Leylî’nün Mecnûn’ı Şîrîn’ün eğer Ferhâd’ı var

Ehl-i temkînem meni benzetme ey gül bülbüle

Derde yoh sabrı anun her lahza min feryâdı var

Öyle bed-hâlem ki ahvâlüm görende şâd olur

Her kimün kim devr cevrinden dil-i nâ-şâdı var

Gezme ey gönlüm kuşı gâfil fezâ-yı ışkda

Kim bu sahrânun güzer-gâhında çok sayyâdı var

Ey Fuzûlî aşk men’in kılma nâsihden kabûl

Akl tedbîridür ol sanma ki bir bünyâdı var

Gazel 12 (Mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün)

Demiş her gonceye âşıklığım râzın sabâ derler

El ağzın tutmak olmaz korharam ey gül sana derler

Esîr-i derd-i ışk u mest-i câm-ı hüsn çoh ammâ

Bizüz meşhûr olan Leylî sana Mecnûn mana derler

Senün mihr ü vefâ gösterdüğün ağyâra çoh gördüm

Galatdur kim seni bî-mihr ohurlar bî-vefâ derler

Sana derler büt-i Çîn zülfüne zünnâr söylerler

Zihî îmânı yohlar küfr söylerler hatâ derler

Mana derlerdi evvel bir melekdür sevdüğün hâlâ

Görenler men fakîre gökden inmiş bir belâ derler

Marîz-i aşk akd-ı zülfün eyler arzû zîrâ

Mu’âlicler bu mühlik derde müşkildür devâ derler

Fuzûlî âşıka derler olar kim terk-i aşk eyle

Demezler mi hatâ tağyîr kıl hükm-i kazâ derler

Gazel 13 (Fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün)

Âşiyân-ı murg-i dil zülf-i perîşânundadur

Kande olsam ey perî gönlüm senün yanundadır

Aşk derdiyle hôşem el çek ilâcumdan tabîb

Kılma dermân kim helâküm zehri dermânundadur

Çekme dâmen nâz edüp üftâdelerden vehm kıl

Göklere açılmasun eller ki dâmânundadur

Gözlerüm yaşın görüp şûr itme nefret kim bu hem

Ol nemekdendür ki la’l-i şekker-efşânundadur

Mest-i hâb-ı nâz ol cem’ et dil-i sad-pâremi

Kim anun her pâresi bir nevk-i müjgânundadur

Bes ki hicrânundadur hâsiyyet-i kat’-ı hayât

Ol hayât ehline hayrânem ki hicrânundadur

Ey Fuzûlî şem’ veş mutlak açılmaz yanmadan

Tâblar kim sünbülinden rişte-i cânundadur

Gazel 14 (Mef’ûlü fâ’ilâtü mefâ’îlü fâ’ilün)

Ey her tekellümün hat-i sebzin hikâyeti

Verdim hemişe mushaf-i ruhsârın âyeti

 

İrmiş sahîh nakl ile ervâh-i kudsden

Îsi’ye mu’ciz-i leb-i lâ’lin rivâyeti

 

Dil kişverini gâret ederlerdi hûblar

Men’etmeseydi şıhne-i şevkin hımâyeti

 

Bildim tarik-i aşk hatar-nâkdir veli

Ben dönmezem bu yoldan ölüm olsa gâyeti

 

Kaddin helâkiyim düşebilmen ayağına

Bir derde düşmüşüm ki bulunmaz nihâyeti

 

Bes kim seni görende gider benden ihtiyâr

Gelmez beyâne mihnet-i aşkın şikâyeti

 

Şükr et Fuzûlî etme figân yar kılsa cevr

Kim ehl-i aşkla cevrdir anun inâyeti

 

Gazel 15 (Mef’ûlü mefâ’îlü mefâ’îlü fa’ûlün)

Âh eyledüğüm serv-i hırâmânun içündür
Kan ağladuğum gonce-i handânun içündür

Ser-geşteliğüm kâkül-i müşgînün ucundan

Aşüfteliğüm zülf-i perîşânın içündür

Bîmâr tenüm nerkis-i mestün eleminden

Hûnîn cigerüm la’l-i dür-efşânun içündür

Yakdum tenümi vasl güni şem’ tek ammâ

Bil kim bu tedârük şeb-i hicrânun içündür

Kurtarmağa yağma-yı gamundan dil ü cânı

Sa’yüm nazar-ı nergis-i fettânun içündür

Cân ver gönül ol gamzeye kim munca zemândur

Cân ile seni sakladuğum anun içündür

Vâ’iz bize dün dûzahı vasf itdi Fuzûlî

Ol vasf senün külbe-i ahzânun içündür

Gazel 16 (Mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün)

Gönülde min gamum vardur ki pinhân eylemek olmaz

Bu hem bir gam ki el ta’nından efgân eylemek olmaz

Ne müşkil derd olursa bulınur âlemde dermânı

Ne müşkil derd imiş aşkun ki dermân eylemek olmaz

Fenâ mülkine çok azm etme ey dil çekme zahmet kim

Bu tedbîr ile def’-i derd-i hicrân eylemek olmaz

Sahın gömlüm yıharsın pendden dem urma ey nâsîh

Hevâ-yı nefs ile bir mülki vîrân eylemek olmaz

Dehânun üzre la’lün istemiş dil def’i müşkildür

Görünmez hîç cürmi yoh yire kan eylemek olmaz

Du’âlar eylerüm menden yana bir dem güzâr itmez

Ne çâre sihr ile servi hırâmân eylemek olmaz

Fuzûlî âlem-i kayd içresin dem urma aşkundan

Kemâl-i cehl ile da’vâ-yı irfân eylemek olmaz

 

Gazel 17 (Mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün)

Meni cândan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı
Felekler yandı âhumdan murâdum şem’i yanmaz mı

Kamu bîmârına cânân devâ-yı derd eder ihsân

Niçün kılmaz mana dermân meni bîmâr sanmaz mı

Gamum pinhân dutardum men dediler yâre kıl rûşen

Desem ol bî-vefâ bilmen inanır mı inanmaz mı

Şeb-i hicrân yanar cânum töker kan çeşm-i giryânum

Uyarur halkı efgânum kara bahtum uyanmaz mı

Gül-i ruhsâruna karşu gözümden kanlu akar su

Habîbüm fasl-ı güldür bu akar sular bulanmaz mı

Degüldüm men sana mâ’il sen etdün aklumı zâ’il

Mana ta’n eyleyen gâfil seni görgeç utanmaz mı

Fuzûlî rind-i şeydâdur hemîşe halka rüsvâdur

Sorun kim bu ne sevdâdur bu sevdâdan usanmaz mı

 

b. Su Kasidesi – Kasîde der-Na’t-ı Hazret-i Nebevî

(Fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilâtün)

 

Saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlara su

Kim bu denlü dutuşan odlara kılmaz çâre su

Âb-gûndur günbed-i devvâr rengi bilmezem

Yâ muhît olmış gözümden günbed-i devvâra su

Zevk-i tîgünden aceb yoh olsa gönlüm çâk çâk

Kim mürûr ile bıragur rahneler dîvâre su

Vehm ilen söyler dil-i mecrûh peykânun sözin

İhtiyât ilen içer her kimde olsa yâre su

Suya virsün bâğbân gülzârı zahmet çekmesün

Bir gül açılmaz yüzün tek verse min gül-zâra su

Ohşadabilmez gubârını muharrir hattuna

Hâme tek bahmahdan inse gözlerine kare su

Ârızun yâdıyla nemnâk olsa müjgânum nola

Zâyi’ olmaz gül temennâsıyla viemek hâre su

Gam güni etme dil-i bîmârdan tîgün dirîğ

Hayrdur vermek karanu gicede bîmâra su

İste peykânın gönül hecrinde şevkum sâkin et

Susuzam bir kez bu sahrâda menüm-çün are su

Men lebün müştâkıyam zühhâd kevser tâlibi

Nitekim meste mey içmek hôş gelür hûşyâre su

Ravza-i kûyuna her dem durmayıp eyler güzâr

Âşık olmış gâlibâ ol serv-i hôş,-reftâre su

Su yolın ol kûydan toprag olup dutsam gerek

Çün rakîbümdür dahi ol kûya koyman vare su

Dest-bûsı arzûsıyla ger ölsem dôstlar

Kûze eylen toprağum sunun anunla yâre su

Serv ser-keşlük kılur kumrı niyâzından meger

Dâmenin duta ayağına düşe yalvare su

İçmek ister bülbülün kanın meger bir reng ile

Gül budağınun mizâcına gire kurtare su

Tıynet-i pâkini rûşen kılmış ehl-i âleme

İktidâ kılmış târîk-i Ahmed-i Muhtâre su

Seyyid-i nev’-i beşer deryâ-yı dürr-i ıstıfâ

Kim sepüpdür mu’cizâtı âteş-i eşrâre su

Kılmağ üçün tâze gülzâr-ı nübüvvet revnakın

Mu’cizinden eylemiş izhâr seng-i hâre su

Mu’cizi bir bahr-i bî-pâyân imiş âlemde kim

Yetmiş andan min min âteş-hâne-i küffâre su

Hayret ilen barmağın dişler kim itse istimâ

Barmağından virdüği şiddet güni Ensâr’e su

Dôstı ger zehr-i mâr içse olur Âb-ı Hayât

Hasmı su içse döner elbette zehr-i mâre su

Eylemiş her katreden min bahr-ı rahmet mevc-hîz

El sunup urgaç vuzû’ içün gül-i ruhsâre su

Hâk-i pâyine yetem der ömrlerdir muttasıl

Başını daşdan daşa urup gezer âvâre su

Zerre zerre hâk-i dergâhına ister sala nûr

Dönmez ol dergâhdan ger olsa pâre pâre su

Zikr-i na’tun virdini dermân bilür ehl-i hatâ

Eyle kim def-i humâr içün içer mey-hâre su

 

D- Kaynakça

Not: Fuzûlî hakkındaki en kapsamlı bibliyografya çalışmalarından biri Esma Şahin tarafından yapılmıştır. Çalışma ayrıca Genel Ağ ortamında da mevcuttur: http://www.academia.edu/1425180/A_Bio-Bibliography_in_Classical_Turkish_Literature_Fuzuli_Klasik_Turk_Edebiyatinda_Biyografi_Literaturu_Fuzuli

ACAROĞLU, M. Türker (1956), Edebî Eserler Sözlüğü: Seçme 200 Eser, c.1, İstanbul.

ALTINTAŞ, Ramazan, Fuzûlî’de (ö. 963/1556) Bilgi ve Tabiat Anlayışı, Cumhuriyet Üniversitesi.

—————————-, web: http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/331.pdf

AYAN, Hüseyin, web: http://www.turkiyat.selcuk.edu.tr/pdfdergi/s1/2hayan.pdf

BANARLI, Nihâd Sami (1985), Kültür Köprüsü, Kubbealtı Yayınevi: İstanbul.

—————— (2004), Türkçenin Sırları, Kubbealtı Yayınları.

ÇATBAŞ, Hasibe (1946), Fuzuli’nin Bir Mektubu, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, c. 6, S: 3.

DERDİYOK, Çetin (2002), Prof. Dr. Cem Dilçin, Fuzuli Divanı Üzerine Notlar (Studies on Fuzuli’s Divan), Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, S.2, Doğu Akdeniz Üniversitesi Yayınları.

DİLÇİN, Cem (1991), Fuzûlî’nin Bir Gazelinin Şerhi ve Yapısal Yönden İncelenmesi, Türkoloji Dergisi, c.9, S.1.

DURMUŞ, İsmail (2003), “Leylâ ve Mecnûn”, İslâm Ansiklopedisi, C. 27, TDV,

Ankara

ERDOĞAN, Ayhan (2010), Fuzûlî’nin Arapça Divanından İki Kasidenin Edebi Tahlili, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S: 29 (Bahar 2010).

ELİAÇIK, Muhittin (2010), Fuzûlî’nin Sıhhat u Maraz’ında Ahlât-ı Erbaanın İşlenişi ve Bir Tıp Eseri Terceme-i Hulâsa-i Tıb İle Mukayesesi, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.27.

FUZÛLÎ, Muhammed b. Süleyman (1961), “Matlau’l-İ’tikâd fî Ma’rifeti’l- Mebde’i ve’l-Meâd, (tahk. Muhammed b. Tâvîtet-Tancî), çev. E. Coşan-K. Işık, Ankara.

GÜLER, Zülfi (2011), Fuzûlî Divanı’na sosyal Psikoloji Açısından Bir Bakış (Ötekileştirilmiş Fuzûlî), Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.7.

İPEKTEN, Halûk (2000), Fuzuli: Hayatı, Sanatı, Eserleri, Akçağ Basımevi, Ankara.

——————- (1973), Fuzulî Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Bazı Şiirlerinin Açıklamaları, Ankara, Atatürk Üniversitesi Yayınları.

KABAKLI, Ahmet (2006), Türk Edebiyatı, c. II, Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, İstanbul, s.566.

KARAHAN, Abdülkadir (1996), TDV İslam Ansiklopedisi, Fuzûlî maddesi, c.13, TDV, İSAM Araştırma Merkezi.

——————- (1989), Fuzûlî Muhiti, Hayatı, ve Şahsiyeti, K.B. Yay, Ankara.

——————- (1953), Kırk Hadîs Tercümelerine Umumî Bir Bakış ve Ankaralı İsmail Rüsûhî’nin “Tercüme-i Hadîs-i Erbaîn”i, İÜ Türkiyat Mecmuası, c.X.

KARAYAZI, Nurgül (2007), Fuzûlî’nin “Leylâ ve Mecnûn”unda Tasavvufî Kavram ve Unsurlar, Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Endüstrisi.
KORTANTAMER, Tunca (2007), Su Kasidesi’nin Dili Üzerine, Ege Ü. Edebiyat Fak. Yay., İzmir, 2007.

Kültür Bakanlığı e-Kitap Sistemi, Fuzûlî, web: https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:tVRLBOdwOnAJ:ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-82210/h/fuzuli.pdf+fuzulinin+arap%C3%A7a+%C5%9Fiileri&hl=tr&gl=tr&pid=bl&srcid=ADGEESggEjyCk94EpKFetdqwGH-m-yJ2CYvGNz6jTp3PU8NqbQgcRA_hKlQuKm5KEHqpLyK55v3ZXp6xzz_4zGpw6JBdt59uYIGjcp1xVtk8ewa3SPxQzQeOQU2JlAEaG8eCf5yqi1co&sig=AHIEtbSgMaSZwiQNIDQanjYR-dE5LIAw0A

MAZIOĞLU, Hasibe (1997), Fuzûlî Üzerine Makaleler, TDK Yay. Ankara.

——————– (1956), Fuzûlî-Hâfız: İki Şair Arasında Bir Karşılaştırma, Ankara, Türkiye İş Bankası Yayınları.

——————– (1956), “Fuzûlî’nin Farsça Divanı ile İlgili Araştırmalar”, AÜDTCF Dergisi, c. XIV, sy. 1-2, s. 73-85.

M.,H., AÜ e-Dergi:http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/26/1054/12739.pdf

MENGİ, Mine (2008), Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Akçağ: Ankara.

——————– (1996), Fuzûlî Kitabı, 500. Yılında Fuzûlî Sempozyumu Bildirileri , İstanbul: http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%20TURK%20%20EDEBIYATI/11.php#_ftn1

NAYIR, Yaşar Nabi (1991), Fuzuli, Varlık Dergisi, S.1000-1011.

OKUYUCU, Cihan (2011), XVI. Yüzyıl Türk Edebiyatı, Açıköğretim Fakültesi Yayını.

ÖZDEMİR, Hikmet (2012), Tüm Zamanların Şairi: Fuzûlî, Türkiye Dil ve Edebiyat Dergisi, web: http://www.tded.org.tr/images/logo/x/fuzuli.pdf

SAİD, Raide (1983), “Fuzulî’nin Farsça Divanı: İnceleme-Transkripsiyonlu Metin”, Doktora Tezi, Bakü Devlet Üniversitesi.

SELÇUK, Bahir (2005), Fuzûlî’de Gözyaşı, EKEV Akademi Dergisi, S.5.

——————–(2007), Fuzûlî’de Melamet Kavramı, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, c.16, S. 2.

ŞAHİN, Esma (2007), Klasik Türk Edebiyatında Biyografi Literatürü: Fuzûlî, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C.5., S.9.

TANCİ, M. Tavit (1962), Matlau’l-İ’tikad fi Ma’rifeti’l-Mabda’i ve’l-Ma’ad Makaddimesi, çeviri: Esat Coşan ve Kemal Işık, Türk Tarih Kurumu, Ankara, s.XII.

TİMURTAŞ, Faruk Kadri (1997), Makaleler: Dil ve Edebiyat İncelemeleri, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.

Toronto Üniversitesi Fuzûlî Dîvânı Genel Ağ Erişimi, 2012-11-5, web: http://archive.org/details/divanfuzuli00fuzuuoft

ÜZGÖR, Tahir (1997), Fuzûlî’yi Anlamak, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.3, Konya.

VANLIOĞLU, Mehmet (1997), Beng ü Bâde ve Muhtevası, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.3, Konya.

YAVUZ, Kemal (2005), Leylâ ile mecnûn Hikâyesinin Edebiyattaki Yeri, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, S.4

YILDIRIM, Ali (2004), “Fuzûlî’nin Beng ü Bâde Mesnevisi ve Bâde Sembolü” F.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi C. 14, S.2, Elazığ.

YÜKSEL, Sedit (1972), Sohbetü’l-Esmâr Fuzûlî’nin Değildir, Türkoloji Dergisi, S.s, s.115-136.

Bu makale eğitim amaçlı olarak Ensar KILIÇ tarafından yazılmıştır.

http://www.frmtr.com/turk-dili-ve-edebiyati/2943364-fuzulinin-gazelleri-ve-aciklamalari.html
YAKARIŞ...
Ya Rab hemişe lutfunu kıl reh-nüma bana
Gösterme ol tariki ki yetmez sana bana

Kat' eyle aşinalığım andan ki gayrdır
Ancak öz aşinaların et aşina bana

Bir yerde sabit et kadem-i i'tibarımı
Ancak öz aşinaların et aşina bana

Yok bende bir amel sana şayeste ah eğer
A'malime göre vere adlin ceza bana

Havf ü hatada muztaribim var ümid kim
Lutfun vere beşaret-i afv-i ata bana

Ben bilmezem bana gereğin sen Hakim'sin
Men' eyle verme her ne gerekmez sana bana

Habs-i hevada koyma Fuzuli-sıfat esir
Ya Rab hidayet eyle tarik-i fena bana


GAZELİN AÇIKLAMASI
Tanrım! Lütfunu rehber kıl daima bana ve sakın sana ulaşmayan yolu bana gösterme!
Senden başka her şeyden dostluğumu kes benim; yalnızca kendi sevdiklerini sevdir bana! (Yalnız sana dost olan kişileri benim için dost kıl, sana dost olmayanlardan yolumu ayır.)
İtibar ayağımı öyle bir yerde sabitle ki, orada yalnızca dinin yol göstericisine (Hz. Muhammed'e) uyulsun, sadece onun yolundan gidilsin.
Yazık ki sana layık bir amelim yok benim. Eğer adaletin beni amelime göre cezalandıracak olursa benim vay halime!..
Hata ve buna bağlı korkular içinde kıvranıp duruyorum. Umarım, lütfun bana hatalarımın bağışlandığı müjdesini verir (yoksa halim haraptır.)
Ben bana tam olarak neyin gerektiğini bilemem.Hakim (her şeyi bilen Allah) sensin; bana gerekmeyeni bana verme!
Beni Fuzuli gibi heva (hevesler, istekler, ihtiraslar veya dünya ilgileri)
içinde hapis bırakma! Tanrım! Bana fena (Senin aşkında yok olma) yolunda kurtuluş nasip eyle (veya bu kö