G’aroyib tun franz Hohler

Savollar Oyog‘i osmonda bo‘lgan sichqonlar

1. 
   Levon nima uchun sichqonlardan qutilishni istadi?
   
2. 
   A U doim sichqonlarni yomon ko‘rar edi.
   
3. 
   B Ular juda ham ko‘p edi.
   
4. 
   C Ular juda baland ovozda kulishar edi.
   
5. 
   D Ular uning hamma pishloqlarini yeb qo‘yishgan edi.
   

2. Levon qopqonlarni qayerga joylashtirdi?
A savatga B sichqonlar ini yaqiniga
C stullarning ostiga D shiftga

3. Nima uchun sichqonlar birinchi tunda o‘z inlaridan chiqib, bir-birlarini turtib, qo‘llari bilan shiftni ko‘rsatib, kulgudan yorila boshladi?

A Ular shiftda stulni ko‘rgan.
B Ular Levonni qandaydir ahmoqona ish qilgan deb o‘yladilar.
C Ular qopqondagi pishloqni xohlagan edilar.
D Ular ko‘rgan narsalaridan qo‘rqib ketgan edilar.

4. Levon qopqonlarga nazar tashlaganda, sichqonlarning yo‘qligini ko‘rib nima uchun jilmayib qo‘ydi?

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________
5. Levon stulni shiftga yopishtirganidan so‘ng nima qildi?
A jilmaydi va hech nima demadi
B bir necha qopqon sotib oldi
C barcha narsalarni shiftga yelimlab yopishtirdi
D sichqonlarga ozgina pishloq berdi

6. Ikkinchi kechada sichqonlar o‘zlarini qayerda turibmiz deb o‘yladilar va shu sababli qanday qaror qabul qildilar? Sichqonlar qayerda turibmiz deb o‘yladilar:

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________
7. Matnda ikkinchi kechada sichqonlarni chulg‘ab olgan vahimani ko‘rsatib beruvchi gaplardan birini toping va ko‘chirib yozing.
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________
8. Sodir bo‘layotgan voqealar bo‘yicha sichqonlar nimani o‘ylagani haqida hikoyada qanday ko‘rsatib berilgan?
A Levon sichqonlar to‘g‘risida o‘ylaganligi haqida aytilmoqda
B sichqonlar qayerda yashaganligi haqida tasvirlanmoqda
C sichqonlar bir-biri bilan nima haqida gaplashganligi aytilmoqda
D sichqonlar qanday ko‘rinishi haqida tasvirlab berilmoqda

9. Levon oxirgi tongda xonaga kirganida, nima uchun pol sichqonlar bilan qoplangan edi?

A Sichqonlar juda uzoq vaqt boshlarida turdilar.
B Levon sichqonlarga juda ko‘p pishloq berdi.
C Sichqonlar shiftdan qulab tushdilar.
D Levon polga yelim surtib qo‘ydi.
10. Levon sichqonlarni poldan yig‘ib olgach, ularni qayerga qo‘ydi?
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________
11. Nima deb o‘ylaysiz, sichqonlarni aldash oson bo‘ldimi? Nega “ha” yoki “yo‘q”? Bitta misol keltiring.
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________
12. Siz Levon haqida uning qilgan ishlaridan bilib oldingiz. U qanday odam ekanligini, uning qilgan ishlarini tasdiqlovchi ikkita misol keltirib, yozib bering.
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________
13. Qaysi so‘zlar ishbu hikoyani yaxshiroq tasvirlab beradi?
A. jiddiy va g‘amgin B. qo‘rqinchli va qiziqarli
C. kulguli va tarbiyaviy D. g‘aroyib va sirli

14. Ushbu hikoyada Levon va sichqonlar nima qilgani haqida o‘ylab ko‘ring. Nima ushbu hikoyani ishonarsiz qilib qo‘yganini tushuntirib bering.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________

Uzun tumani ____ -sonli umumiy o’rta ta’lim maktabining 4 “ “ - sinf

o’quvchisi ________________________________________________________
javob varaqasi
JAVOBLAR :Oyog‘i osmonda bo‘lgan sichqonlar

4. Nimaga Levon qopqonlarga qaraganda, sichqonlarni yo‘qligini ko‘rib jilmayib qo‘ydi ?

Maqsad: Badiiy adabiyot o‘qish tajribasini oshirish
Faoliyat: Axborotni izohlash va umumlashtirish
1- Javob qabul qilinadi
Javoblarda Levonning reaktsiyasi butun voqea kontekstida to‘g‘ri izohlangan.
Javob mazmuni:
Bunga javoban, Levon bo‘sh qopqonlarni ko‘rganida hayron qolmaganini ushunish
mumkin. Javobda Levon sichqonlarni tutish uchun yanada murakkab rejasini ishlab
chiqish niyati haqida aytilgan.
Misollar:
- Unda sichqonlarni aldash va ulardan qutulish rejasi bor edi.
- Chunki undsa sichqonlar uchun boshqa g‘oyasi bor edi.
YOKI javobda Levon birinchi kechasi sichqonlarga hazil qilmoqchiligi yozligan ,ularni tutmoqchiligi emas.
Misollar:
- U bilardi, ular birinchi kechasi pishloqni olishga bormasligini.
- U sichqonlar ustidan hazillashdi, ular uni ahmoq deb o‘ylashlari uchun.
0- Javob qabul qilinmaydi
Javoblarda Levonning reaktsiyasi butun voqea kontekstida to‘g‘ri talqin qilinmagan
Javob mazmuni: Javoblarda Levon bo‘sh qopqonlarmi ko‘rishini kutgani yoki sichqonlarni tutish uchun yanada murakkab rejani ishlab chiqishni maqsad qilganini tushunib bolmaydi.
Javobda Levonning reaktsiyasini izohlashsiz aniqlash mumkin.
Misollar:
- U keyin nima bo'lishini bilardi. Hamma narsa uning rejasidek ketayotgan edi.
0- Javob yo‘q
Javob berishga imkoniyat yo‘q edi (chop etish xatosi, sahifa o‘tkazib yuborilgan va boshqa.).
Javob uchun joy butkul bo‘sh.
- Unda sichqonlarni aldash va ulardan qutulish rejasi bor edi.
- Chunki undsa sichqonlar uchun boshqa g‘oyasi bor edi.
YOKI javobda Levon birinchi kechasi sichqonlarga hazil qilmoqchiligi yozligan , ularni tutmoqchiligi emas.
Misollar:
- U bilardi, ular birinchi kechasi pishloqni olishga bormasligini.
- U sichqonlar ustidan hazillashdi, ular uni ahmoq deb o‘ylashlari uchun.
0- Javob qabul qilinmaydi
Javoblarda Levonning reaktsiyasi butun voqea kontekstida to‘g‘ri talqin qilinmagan
Javob mazmuni:
Javoblarda Levon bo‘sh qopqonlarmi ko‘rishini kutgani yoki sichqonlarni tutish uchun yanada murakkab rejani ishlab chiqishni maqsad qilganini tushunib bolmaydi.
Javobda Levonning reaktsiyasini izohlashsiz aniqlash mumkin.
Misollar:
6. Ikkinchi kechada sichqonlar o‘zlarini qayerda deb o‘ylashdi, ushbu holatda ular qanday yo‘l tutishga qaror qilishdi?
Maqsad: Badiiy adabiyot o‘qish tajribasini oshirish
Faoliyat: Axborotni izohlash va umumlashtirish
2- To‘liq tushunish
Javoblarda sichqonlarning reaktsiyasini to‘liq tushunish uchun matnning turli qismlaridan ma‘lumotlarni birlash-tirishni namoyish etadi
Javob mazmuni:
Javob savolning ikkita elementini tushunishni anglatadi.
1)sichqonlar shiftda turibmiz deb o‘ylaganlar (yoki shift pol ekan deb o‘ylagan yoki ular boshlarida turgan (o‘girilib) va 2) sichqonlar boshlarida turishga qaror qilishdi.
- Ular o‘yladilar, shiftda turibmiz deb, chunki hamma narsalar teskari edi, va shuning uchun ular oyoqlarini osmon-da qilib boshlariga turib olishdi.
- Ular o‘yladilar, shift –bu pol. Ular boshlariga turib oldilar, chunki o‘yladilar, shunday qilsak to‘g‘ri bo‘ladi deb.
1- Qisman tushunish
Javob sichqonlarning reaktsiyasini qisman tushunishni namoyish etadi.
Javob mazmuni:
Javob savolning ikkita elementidan birini tushunishni anglatadi:
1) sichqonlar o‘yladilar, ular shiftda turibmiz deb (yoki o‘yladilar, shift bu – pol, yoki ular boshlarida turgan deb (o‘girilib) yoki 2) sichqonlar boshlarida turishga qaror qilishdi.
1- Noto‘g‘ri tushunish
Javob sichqonlarning reaktsiyasini noto‘g‘ri tushunishni namoyish etadi.
Javob mazmuni:
Javob, savolning ikkita elementidan hech birini tushuntirmaydi:
1) sichqonlar o‘yladilar, ular shiftda turibmiz deb (yoki o‘yladilar, shift bu – pol, yoki ular boshlarida turgan deb (o‘girilib)); YOKI
2) sichqonlar boshlarida turishga qaror qilishdi.
0- Javob yo‘q
Javob berishga imkoniyat yo‘q edi (chop etish xatosi, sahifa o‘tkazib yuborilgan va boshqa.).
Javob uchun joy butkul bo‘sh
7. Matnda ikkinchi kechada sichqonlarni vahimaga tushganligi haqida ko‘rsatilgan bitta misol topib yozing.
Maqsad: Badiiy adabiyot o‘qish tajribasini oshirish
Faoliyat: Axborotni izohlash va umumlashtirish
1- Javob qabul qilinadi
Javobda sichqonlarning orasida vahima haqida xulosa chiqarish mumkin bo‘lgan tegishli jumla mavjud.
Javob mazmuni:
Javob quyida keltirilgan matndan kamida bitta jumlani o‘z ichiga oladi. Javobda matnni qayta yozishda yuzaga kelgan kichik xatolar bo‘lishi mumkin, ammo jumlaning ma‘nosini buzmaydi.
0- Javob qabul qilinmaydi
Javobda sichqonlarning orasida vahima haqida xulosa chiqarish mumkin bo‘lgan tegishli jumla mavjud emas.
Javob mazmuni:
Javob quyida keltirilgan matndan bitta ham jumlani o‘z ichiga olmaydi. Savolning bir qismi qayta yozilgan bo‘lishi mumkin – sichqonlarni vahimada bo‘lganligini ko‘rsatgan. Yoki javobda sichqonlar orasida vahima paydo bo‘lmas-ligi kerak bo‘lgan jumla mavjud.
0- Javob yo‘q
Javob berishga imkoniyat yo‘q edi (chop etish xatosi, sahifa o‘tkazib yuborilgan va boshqa.).
Javob uchun joy butkul bo‘sh.
Matnda keltirilgan jumladan, sichqonlar orasida vahima haqida xulosa chiqarish mumkin.
Eslatma: Agar o‘quvchi jumlani to‘liq ko‘chirib yozmagan bo‘lsa, agar javob quyida keltirilgan mazmundagi jumlalardan biriga tegishli ekanligini aniqlash mumkin bo‘lsa, javob qabul qilinadi.
- Bizni qutqaring!
- Nimadir qilinglar, biror nima qilinglar tezroq!
- Sichqonlar vahimaga tusha boshladilar
- Bu daxshat!
- Tepaga qaranglar!
- Ahir pol tepada-ku
- Yo tavba.
- Biz shiftda turibmiz shekilli
- Meni boshim aylana boshladi.
- Mening qonim boshimga quyildi.
- Zudlik bilan nimadir qilishimiz kerak!
- Тo‘satdan kulishni to‘xtatdilar.
10. Levon sichqonlarni poldan yig‘ib olgach, ularni qayerga soldi?
Maqsad: Badiiy adabiyot o‘qish tajribasini oshirish
Faoliyat: Axborotni izohlash va umumlashtirish
1- Javob qabul qilinadi
Javobda, matnda bo‘lgani kabi, Levon nima qilganligi ko‘rsatilgan.
Javob mazmuni:
Javobda, Levon sichqonlarni savatga solganligi aytilgan.
0- Javob qabul qilinmaydi
Javobda, matnda bo‘lgani kabi, Levon nima qilganligi ko‘rsatilmagan.
Javob mazmuni:
Javobda, Levon sichqonlarni savatga solmaganligi aytilgan. Sichqonlarni savatga solganidan keyin Levon nima qilgani haqida turli g’oyalar berilgan, yoki matndan boshqa tegishli ma‘lumot yo‘q.
0- Javob yo‘q
Javob berishga imkoniyat yo‘q edi (chop etish xatosi, sahifa o‘tkazib yuborilgan va boshqa.).
Javob uchun joy butkul bo‘sh.
11. Nima deb o‘ylaysiz sichqonlarni alday olish oson kechdimi? Nega “ha” yoki “yo‘q”. Bitta misol keltiring.
Maqsad: Badiiy adabiyot o‘qish tajribasini oshirish
Faoliyat: Axborotni izohlash va umumlashtirish
1- Javob qabul qilinadi
Javoblarda sichqonlarning xarakterining xususiyatlari to‘g‘ri talqin qilingan, matndan tegishli ma’lumotlar bilan biriktirilgan.
Javob mazmuni:
Javob" ha"," yo‘q " yoki sichqonlarni aldash osonmi yoki yo‘qmi haqida neytral holat. (Bu holat keltirilan asos bilan belgilanadi.)
Javobda keltirilgan holat asoslanadi. Asoslangan ma‘lumot matndan olinadi,
sichqonlarni aldash oson kechgani yoki matnda keltilgan tegishli ma‘lumotlarning to‘g‘ri talqinini o‘z ichiga olgan.
(Diqqat qiling, matndan olingan javob bir xil ma‘lumotni "ha" javobini va "yo‘q" javobini bildirish uchun ham ishlatilishi mumkin.)
Misollar:
- Нa, chunki ular shiftda turipmiz deb o‘ylashdi.
- Yo‘q, Levon ularni aldashi uchun shiftga barcha mebellarni elimlashiga to‘g‘ri keldi.
- Ha, ularni tutish uchun juda ko‘p narsa qilishishiga to‘g‘ri keldi.
0- Javob qabul qilinmaydi
Javoblarda sichqonlarning xarakterining xususiyatlari to‘g‘ri talqin qilinmagan, matndan tegishli ma’lumotlar bilan biriktirilmagan.
Javob mazmuni:
Javoblarda "ha", "yo‘q" kabi javobni o‘z ichiga olishi mumkin, yoki sichqonlarni aldash oson kechgani haqida neytral asosni namoyish etadi.
O‘quvchining pozitsiyasi beriladimi yoki yo‘qmi, javob pozitsiyasini asoslab bo‘lmaydi. Matndan olingan ma‘lumotlar savolga mos kelmaydigan javobni o‘z ichiga oladi.
0 - Javob yo‘q
Javob berishga imkoniyat yo‘q edi (chop etish xatosi, sahifa o‘tkazib yuborilgan va boshqa.).
Javob uchun joy butkul bo‘sh.
12. Siz Levonning harakatlaridan nimani bildingiz? U qanday odam ekanligini, uning harakatlarini tasdiqlovchi ikkita misol bilan izohlab bering.
Maqsad: Badiiy adabiyot o‘qish tajribasini oshirish
Faoliyat: Axborotni izohlash va umumlashtirish
3 – Chuqur to‘g‘ri tushunish
Javoblarda matnni chuqur to‘g‘ri tushunishi va Levonning xarakterini tavsiflaydi.
Javob mazmuni:
Javobda Levonning xarakterining bir yoki bir nechta xususiyatlari tavsiflangan.Bundan tashqari, javobda Levonning xulq-atvorining kamida ikkita misoli keltirilgan bo‘lib, uning xarakter xususiyatlarini tavsiflaydi. (Agar javobda Levonning xarakterining ikkita xususiyati tavsiflangan bo‘lsa, unda har bir hususiyati bitta misolga yetarli bo‘ladi.)
Misollar:
- U aqlli, chunki u sichqonlarni ko‘payishlariga yordam berdi va keyin ularni aldash yo‘lini topdi. U sichqonlarga dahshatli o‘lim bilan o‘lishlariga yo‘l qo‘ymadi. Bu degani, u boshqalar haqida o‘ylaydi.- Levon qobiliyatli. U qopqonlarni birinchi kechasi shiftga yopishtirdi, ular uni ahmoq deb o‘ylashlari uchun. Keyin u mebelni shiftga yopishtirdi, ular boshlarida turibmiz deb o‘ylashlari. (Eslatma: mebel va qopqonlarni shiftga yopishtirilganini ikkita misol sifatida ko‘rish mumkin, agar ular javobda alohida voqealar sifatida alohida-alohida berilgan bo‘lsa.)
2 – yetarlicha tushunish
Javoblar Levonning xarakterini juda to‘g‘ri tushunishi va matndan asoslari o‘z ichiga oladi.
Javob mazmuni:
Javob matndan kelib chiqqan Levonning xarakterining birgina mavjud xususiyatini tavsiflaydi. Javob, shuningdek, Levonning xulq-atvorining bir misolini ham ko‘rsatib beradi.
Misollar:
- Levon g‘ayrioddiy odam, chunki u sichqonlarni tutishni aqlli usulini o‘ylab topdi.
- Levon mehribon. U o‘ldirmasdan sichqonlardan qanday qutulishni o‘ylab topdi.
- Levon yomon. U sichqonlarni aldadi.
1– Qisman tushunish
Javob, Levonning xarakterini cheklangan tushunishni namoyish etadi.
Javob mazmuni:
Matndan kelib chiqgan javob Levonning xarakterining birgina mavjud xususiyatini tavsiflaydi, lekin Levonning xulq-atvorining namunasi misoli yo‘q, bu belgi xususiyatini tavsiflaydi.
Misollar:
- Levon aqlli.
- U juda qobiliyatli odam.
YOKI javobda Levonning xarakterining o‘ziga xos xususiyati matnda aytilgan.Bunday holda, o‘quvchi Levonning xatti-harakati (harakati) misolini keltirishi mumkin, bu esa aytilgan xususiyatini ko‘rsatmaydi. O‘quvchi quyidagi xususiyatlarni keltirishi mumkin: baxtli, bosiq, xotirjam. “Kambag‘al” javob qabul qilinmaydi.
Misollar:
- U juda baxtli odam edi
- U butun hayoti davomida tinch va osoyishta odam edi.
YOKI matndan keltirilgan javobda Levonning biror bir narsaga mumkin bo‘lgan munosabati yoki Levonning xohishi bo‘lgan munosabati tavsiflangan, lekin o‘quvchi qahramonning xarakter xususiyatini aytmagan.
Misollar:
- Unga sichqonlarni bunday g‘ayritabiiy tarzda ahmoq qilish yoqardi.
0 - Noto‘g’ri tushunish
Javoblarda Levonning xarakterini noto'g'ri tushunish ko'rsatilgan.
Javob mazmuni:
Javobda Levonning xarakterini to‘g‘ri tavsifi keltirilmagan, yoki javobda faqat Levonning jismoniy tavsifi berilgan, yoki Levonning tavsifi shunchalik noaniq va umumiy, matndan qo‘shimcha asoslashsiz o‘quvchilarning hikoyani tushunishini baholash qiyin.
Misollar:
- U yaxshi keksa odam, chunki qari.
- U juda aqlli emas.
YOKI javob matndan ba‘zi ma'lumotlarni keltirilgan, lekin Levonning xarakteristikasiga hech qanday aloqasi yo'q.
Misollar:
- U sichqonlarni aldash uchun shiftga barcha narsalarni joylashtirdi.
- Levon keksa odam.
- Oxir-oqibat u sichqonlarni tutdi.
0 - Javob yo‘q
Javob berishga imkoniyat yo‘q edi (chop etish xatosi, sahifa o‘tkazib yuborilgan va boshqa.).
Javob uchun joy butkul bo‘sh.
14. Ushbu hikoyada Levon va sichqonlar nima qilgani haqida o‘ylab ko‘ring. Nima ushbu hikoyani ishonarsiz qilib qo‘yganini tushuntirib bering.
Maqsad: Badiiy adabiyot o‘qish tajribasini oshirish
Faoliyat: Axborotni izohlash va umumlashtirish
1- Javob qabul qilinadi
Javobda ushbu hikoyadagi voqealar yoki personajlarning ajoyibligi haqida baholash qarorlari aytilgan.
Javob mazmuni:
Javob quyida keltirilgan voqealardan bir yoki undan ortiq hikoya belgilarining harakatlarini o‘z ichiga oladi.
0- Javob qabul qilinmaydi
Javobda, sodir bo‘lgan voqealar ehtimoli baholanmaydi.
Javob mazmuni:
Javob, quyida keltirilgan belgilarning hech qanday hodisasini yoki harakatini tavsiflamaydi. Voqea nima uchun ajoyib ekanligi haqida hech qanday izoh yo‘q. Yoki javobda hikoya ehtimoliy yoki aql bovar qilmaydigan deb tasdiqlangan bo‘lishi mumkin.
Misollar:
- U sichqonlarni tutgan.
- Bu ajoyib bo‘lgan edi.
0 - Javob yo‘q
Javob berishga imkoniyat yo‘q edi (chop etish xatosi, sahifa o‘tkazib yuborilgan va boshqa.).
Javob uchun joy butkul bo‘sh.
Hikoyaning ajoyib elementlari
Diqqat qiling, o‘quvchilar voqealar yoki qahramonlarning umumiy tavsifini berishi mumkin, masalan, sichqonlar odamlar kabi edi.
Voqealar:
- mebelni shiftga yopishtirish
- sichqonlarni yo'q qilish usuli
- sichqonlar hushidan ketgan-sichqonchani aldash.
Belgilar:
- gapiradigan sichqon
- boshda turgan sichqonlar
- sichqonchani yuqoriga ko'tarishadi deb o'ylashadi.
- Histerikada sichqon
- kulish va hazillashadigan sichqon
Eslatma: ba’zi o‘quvchilarlar Levonning xarakteri va uning harakati o’rtasidagi farqni e’tiborga olishlari mumkin. Agar matndan olingan ma’lumotlardan foydalangan holda asoslansa, javob qabul qilinadi.

UCH, BURGUT, UCHA QOL!

(Afrika xalqlari ertagi)
Kunlarning birida сho‘pon yo‘qolgan buzo g‘ini topib kelish uchun yo‘lga otlanibdi. Chunki bir kun oldin kuchli bo‘ron turib, poda buzoqsiz qaytgan edi.U vodiyga borib, buzoqni daryo bo‘yidan, qamishzorlar ichidan, tog‘-u toshlar orasidan qidirib, baland qoyali tog‘ yonbag‘riga chiqibdi. U buzog‘ini: «Balki, bo‘rondan qochib qutu lish uchun toshlar orqasiga yashiringandir», – deb xarsangtosh orqasiga qarabdi. Shunda uning bir g‘ayritabiiy narsaga ko‘zi tushib, hayratdan to‘xtab qolibdi. Endi tuxumdan chiqqan bir yoki ikki kunlik burgut bolasini kechagi kuchli bo‘ron inidan uloqtirib yuborgan edi.
Cho‘pon ehtiyotkorlikda ikkala qo‘li bilan palaponni ko‘tarib olibdi. U burgut bolasini uyiga olib borib, unga g‘amxo‘rlik qilishga qaror qilibdi.
Cho‘pon uyga yaqinlashib qolganida, bolalari uning qarshisiga yugurib chiqishdi.«Buzoqning o‘zi qaytib keldi!» – deb qiyqirishdi ular.
Cho‘pon bu xabardan mamnun bo‘ldi. U burgut bolasini oilasiga ko‘rsatib, so‘ngra uni tovuqxonadagi tovuqlar va jo‘jalar orasiga joylashtirdi.
«Burgut – qushlar hukmdori, – dedi u, – biz esa unga tovuqlardek bo‘lishni o‘rgatamiz».Shunday qilib, burgut tovuqlar orasida yashab, ularning yashash tarziga moslashibdi. U katta bo‘lgani sari tashqi ko‘rinishidan boshqa jo‘jalardan butunlay farq qila boshlabdi.Bir kuni cho‘ponning do‘sti mehmonga kelib, jo‘jalarning orasidagi qushni ko‘rib qolibdi.«Hoy, axir bu tovuq emas, burgut-ku!» – dedi do‘sti.
Cho‘pon unga jilmayib: «Yo‘q, bu tovuq. Qara, u tovuq kabi yuradi, tovuq kabi oziqlanadi, tovuq kabi o‘ylaydi. Albatta, bu tovuq», – dedi.Lekin do‘sti bunga ishonmadi. «Men senga uning burgut ekanligini isbotlayman», – dedi u.Cho‘ponning bolalari do‘stiga qushni ushlashga yordam berishibdi. Do‘sti qushning yaxshigina og‘ir bo‘lishiga qaramay, boshi uzra tepaga ko‘tarib: «Sen tovuq emas, burgutsan. Sen yerga emas, osmonga tegishlisan! Uch, burgut, uchaqol!» – debdi.Shunda qush qanotlarini keng yozib atrofga qaradi, donlab yurgan tovuq larni ko‘rib, ularning qatoriga qo‘shilish uchun pastga sakrab tush «Men senga uni tovuq deb aytgan edim-ku», – deya cho‘pon xaxolab kuldi.
Ertasi kuni hali tong yorishmasdan dehqonning itlari vovullay boshladi. Tashqaridan qandaydir ovoz eshitildi. Cho‘pon eshikni ochib qarasa, yana o‘sha do‘sti kelgan ekan.
– Menga yana bir imkon ber, – yalindi u.
– Hozir soat necha ekanligini bilasanmi? Hali tong ham yorishgani yo‘q.
– Men bilan yur, qushni ham o‘zing bilan ol.
Cho‘pon istar-istamas tovuqlar orasida qattiq uxlab yotgan qushni oldi. Ikkovlon yo‘lga tushib, birpasda qorong‘ilikka sho‘ng‘ib ketdi.
– Qayerga ketyapmiz? – dedi uyqusirab cho‘pon.
– Tog‘ga, qushni topgan joyingga.
– Nega bunday bemahalda?
– Bizning burgutimiz o‘ziga tegishli bo‘lgan osmonda turib, tog‘lar ortidan quyoshning chiqishini kuzatishi kerak.
Ular vodiyga yetib, daryoni kesib o‘tdi. «Tezroq», – dedi do‘sti, – kun yorishguniga qadar ulgurishimiz kerak».
Ular tog‘ga chiqqanlarida, quyosh nurlari endi ufqdan ko‘rinayotgan edi. Bu nurdan osmondagi pag‘a bulutlar avval pushti, so‘ngra oltindek tovlana boshladi. Ba’zan ular tog‘lar orasidagi xavfli tor yo‘llarni kesib
o‘tar, goh chuqurlikka, goh yana tepalikka chiqardi. Nihoyat, do‘sti:
«Yetib keldik», – dedi. U qoyadan pastga qarab, o‘zidan minglab kilo metr naridagi poyonsiz yerni ko‘rdi. Ular cho‘qqiga juda yaqin kelib qolgan edi.
Do‘sti qoyaning kunchiqar tomoniga qushni qo‘yib, u bilan gaplasha boshladi. Buni ko‘rgan cho‘pon xaxolab kuldi, biroq do‘sti gapirishda davom etdi. Unga quyosh, quyoshning qanday qilib yerga hayot bag‘ishlashi, osmonda qanday hukmronlik qilishi, har bir yangi kunni yoritib turishi haqida gapirib: «Quyoshga nazar sol, burgut! U ko‘ta rilsa, u bilan sen ham birga ko‘taril. Sen yerga emas, osmonga
tegishlisan!» – dedi. Shu payt quyoshning ilk nurlari tog‘ uzra porlab, dunyo nurga chulg‘ana boshladi.Quyosh viqor bilan ko‘tarildi. Salobatli qush qanotlarini keng yoyib, quyoshni qarshi oldi. Qushning qanotlari quyosh taftini his qildi. Buni ko‘rib cho‘pon jim bo‘lib qoldi. Do‘sti esa burgutga: «Sen yerga emas, osmonga tegishlisan! Uch, burgut, uchaqol!» – deb, cho‘ponning yaqiniga bordi. Atrofga sukunat cho‘kdi.
Kutilmaganda burgut boshini ko‘tarib, qanotlarini keng yoydi, qoyani ushlab turgan panjalari esa oldinga intildi. So‘ngra hech bir qaltis harakatsiz, havo oqimini har qanday inson yoki qushdan ko‘ra kuchliroq his qilgan holda, ko‘tarilayotgan quyoshning yorqinligida ko‘zdan g‘oyib bo‘lguncha balandroq va yanada balandroq ko‘tarilib, hech qachon tovuqlar orasiga qaytmaslik uchun parvoz qildi.

MATN YUZASIDAN SAVOLLAR

Uch, burgut, ucha qol!

1. Hikoyaning boshida cho‘pon nimani qidirish uchun yo‘lga otlangan edi?

A. Buzoqni. B. Podani.
C. Toshli qoyani. D. Burgut bolasini.

2. Cho‘pon burgut bolasini qayerdan topib oldi?

A. Qush uyasidan. B. Daryo bo‘yidan.
C. Xarsangtosh orqasidan. D. Qamishlar orasidan.

3. Cho‘ponning burgut bolasiga ehtiyotkor bo‘lganligini qaysi holatda ko‘rish mumkin?

A. U burgut bolasini ikkala qo‘li bilan ko‘tarib olgan edi.
B. U burgut bolasini uyiga olib kelgan edi.
C. U burgut bolasini uyasiga qaytarib qo‘ygan edi.
D. U daryo bo‘yidan burgut bolasini qidirgan edi.

4. Cho‘pon burgut bolasini uyiga olib kelib nima qildi?

A. Uni uchishga o‘rgatdi.
B. Uni ozod qildi.
C. Uni tovuqlar bilan birga boqib, tovuqlardek bo‘lishni o‘rgatdi.
D. Unga yangi uya qurib berdi.

5. Do‘sti birinchi marta mehmonga kelganda, burgut bolasi o‘zini tovuqlardek tutdi. Bu holatni ko‘rsatadigan ikkita misol keltiring.

1. ___________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________

6. Dehqonning do‘sti burgutni birinchi marta ko‘rganida, uni uchirishga qanday harakat qildi?

A. U burgutni boshi uzra ko‘tardi.
B. U burgutni yerga qo‘ydi.
C. U burgutni osmonga irg‘itdi.
D. U burgutni tog‘ga olib bordi.

7. Cho‘ponning do‘sti burgutga: «Sen yerga emas, osmonga tegishlisan!» – deganida nimani nazarda tutganini tushuntirib bering.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________
8. Do‘sti birinchi marta mehmonga kelganida, cho‘pon nima sababdan kuldi?
A. Burgut uchish uchun juda og‘irlik qilganiga.
B. Burgutni ushlash qiyin bo‘lgani uchun.
C. Burgut jo‘jalardan farq qilgani uchun.
D. Uning haq ekanligini burgut isbotlagani uchun.

9. Nima uchun do‘sti burgutni uchishga majbur qilib, baland tog‘ga olib bordi? Ikkita sababni keltiring.

1. ___________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________

10. Osmonning qanchalik chiroyli ekanligi haqida aytilgan so‘zlar ni toping va ko‘chirib yozing.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________
11. Nima uchun ko‘tarilayotgan quyosh ertakda muhim belgi sifatida ifodalangan?
A. Quyosh – burgutning uchish instinktini uyg‘otuvchi.
B. Quyosh – osmonning hukmdori.
C. Quyosh – qushning qanotlarini isituvchi.
D. Tog‘ cho‘qqilarini yorituvchi.

12. Cho‘ponning do‘sti qilgan ishidan uning qanday inson ekanligini bildingiz. Do‘stining bitta fazilatini yozing. Bu fazilatni isbotlovchi bajargan ishlaridan birini keltiring.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________

Uzun tumani ____ -sonli umumiy o’rta ta’lim maktabining 4 “ “ - sinf

o’quvchisi ________________________________________________________
javob varaqasi

JAVOBLAR TASNIFI

Uch, burgut, ucha qol!
1.A
2.C
3.A
4.C
5. Do‘sti birinchi marta mehmonga kelganda burgut bolasi o‘zini tovuqlardek tutdi. Bu holatni ko‘rsatadigan ikkita misol keltiring.
To‘liq tushunchaga ega bo‘lish: Javobda o‘quvchi burgut bolasi tovuqdek harakatlanishini ikkita misolda ifodalaydi.
Masalan:
1. Burgut bolasi uchmadi. 2. Burgut bolasi tovuqlardek yurdi.
Qisman tushunchaga ega bo‘lish: Javobda o‘quvchi burgut bolasi tovuqdek harakatlanishini bitta misolda ifodalaydi.
6.A
7. Cho‘ponning do‘sti burgutga: «Sen yerga emas, osmonga tegishli san!» – deganida nimani nazarda tutganini tushuntirib bering.
Jarayon:Ma’lumot va fikrlarni umumlashtirish, sharhlash.
To‘liq tushunchaga ega bo‘lish: Javob jumlaning ikkala qismini («sen yerga emas», «osmonga tegishlisan») ham to‘liq ochib berishi kerak. Bunda uning burgut ekanligi va tovuq emasligi aniq ko‘rsatiladi.
Masalan:
U o‘zini yerda emas, osmonda erkin his qilsin.
Bu yerda yuradigan tovuq emasligini bildiradi. U uchish uchun burgut bo‘lib tug‘ilgan.
U tovuqlar orasida yashash uchun emas, boshqa qushlar kabi uchish uchun tug‘ilgan.
Uning uyi yer emas, samo.
Qisman tushunchaga ega bo‘lish: Javob sitataning bitta qismini ochib beradi.
Masalan:
U tovuq emas.
Burgut – qushlar hukmdori.
U uchish uchun tug‘ilgan.
Javob qabul qilinmaydi:Javobda sitata noaniqlik va chalkashlik bilan tushuntirilgan yoki oddiygina boshqacha talqin qilingan bo‘lishi mumkin.
Masalan:
U yerga tegishli, osmonga emas.
U osmonga tegishli, yerga emas.
8.D
9. Nima uchun do‘sti burgutni uchishga majbur qilib, baland tog‘ga olib bordi? Ikkita sababni keltiring.
Jarayon:Ma’lumot va fikrlarni umumlashtirish, sharhlash.
To‘liq tushunchaga ega bo‘lish:Javobda quyosh bilan tog‘lar burgutning tabiiy yashash joyi yoki baland tog‘larning osmonga yaqinligi bilan bog‘liq bo‘lgan sabablar keltiriladi.
Masalan:
Burgut o‘ziga tegishli bo‘lgan osmonda turib, tog‘lar ortidan quyosh ning chiqishini kuzatishi kerak.
Qisman tushunchaga ega bo‘lish: Javobda quyosh bilan tog‘lar burgutning tabiiy yashash joyi yoki baland tog‘larning osmonga yaqinligi bilan bog‘liq bo‘lgan bitta sabab keltiriladi.
Javob qabul qilinmaydi: Javobda cho‘ponning do‘sti nima uchun burgutni tog‘ga olib borganligi emas, burgutga uchishni o‘rgatishni xohlaganligi keltiriladi.
10. Masalan:
Uning burgutligini isbotlash uchun.
Javob aniq bo‘lmagan yoki savolning bir qismi takrorlangan bo‘ladi.
Masalan:
Uni uchishga majburlash uchun.
Bu uning uchishini yengillashtiradi.