G’alaba ko’ship qoniwlar

Mozaika – (fransuzsha muzalarg’a arnalg’an) - Bir qiylı yamasa hár túrli shiyki zat bóleklerinen islengen súwret, naǵıslı kórkem bezew túri .
Dialektika – logikag’a usas pa’n. Oqiwshilardi pikirlesiw alip bariwg’a u’yretken.
Ritorika – qosiq,a’debiy shig’armalar jaziwdi, oratorliq o’nerin,huquq tiykarlarin u’yretken.
Grammatika - tiltaniw ilimi, balalardi oqiwg’a u’yretken.
Kievte XI a’ Ulama Sofiya shirkewi salindi.


Tema : Arabstan erte orta ásirlerde
Arablar Somiy (semit) xaliqlarinan bolip,somiylerge ja’nede evreyler,ossuriyler,finikiyalilar ha’m oromiyler de kirgen.Bul xaliqlar a’yyemde Akkad,Bobil,Izrail patshaliqlarin du’zgen. Ko’shpeli arablar – badaviyler (sahralilar) dep te atalg’an. Ol tu’yeshilik,qoyshiliq,jilqishiliq penen shug’illang’an.Arabstannıń qublası hám batısındaǵı otırıqshı diyqanshılıq penen shuǵıllanıwshı xalıq xurma baǵları hám júzimzarlar payda etken. UJJ boyindag’i mamleketlerde tinishsizliq waqitlarinda karwan jollari Arabistang’a jilisar edi. Qorg’anlardin’ ishinde en’ irisi Mekke qalasi edi. Arabiyanin’ en’ u’lken walayatlari – Yemen ha’m Hijaz bolg’an. Yemen arabsha “haq”, “baxitli” ma’nisin bildirgen.Yemen o’zinin’ jerlerinin’ o’nimdarlig’i m ati shiqqan.Ol jerde suw mol bolg’anliqtan miyweli terekler,xurma bag’lari jaratilg’an. Rimliler Yemendi “Baxitli Arabiya” (Arabiya felix) d.a.
Arablarda urıs hám ónimdarlıq qudayı Astar – ”Tańǵı juldız” kórinisinde súwretlengen. Ay qudayı – Sin, ana quday – Lat bolǵan. Quyash qudayı qorqınıshlı esaplanǵan. Arablar tábiyiy hám qolda islengen tas baǵanalardı qádirlegen. Olardı qudaylar úyi hám tulǵası dep dep bilgen.
VI a’ Arabistanda xaliq sani ko’beyip,qa’wimler arasinda suw derekleri ha’m jaylawlar ushin gu’res ku’sheyedi. Urislarda qolg’a kiritilgen a’skeriy oljalar qa’wim sardarlari,a’skeriy jolbassshilardin’ bayip bariwina alip kelgen. Na’tiyjede uriw qa’wim aqsu’yekleri qa’liplesken. Bul VII a’ baslarinda uriwshiliq du’zimi idirawin tezlestiredi. Iran patshasi Xisrav I 570-j Emendi basip aliwi m ka’rwan joli Eki da’rya aralig’ina jaqinlastiriladi. Sawdanin’ kriziske ushirawi quraysh qa’wimi jasaytin orayi Mekke bolg’an Hijazda ku’sheyedi.
Muhammed 570-j Mekkede tuwiladi.Ol quraysh qáwiminiń hoshimiyler ruwınan bolıp, onsha bay bolmaǵan, biraq Mekke aqsúyeklerine jaqın shańaraqta tuwılǵan. A’kesi Abdullah tuwilmasinan aldinaq qaytis boladi, 6 jasinda anasi Amina qaytis boldi. Onnan keyingi ómiri atasi Abdulmutallif qa’wenderlik etedi.Son’ ag’asi Abu Talib ta’rbiyasin o’tedi.Og’an 610-j baslap ilahiy ayatlar kele baslag’an. Quran – “qiraat”, “oqiw” 23 jil dawaminda jazilip 114 su’reden ibarat.Muhammed 622-j Yasrip (Madina) qalasina ko’shedi (hijra). Mekkedegi Kaaba musılmanlardıń tiykarǵı zıyarat ornına aylanadı.Keyingi 10-12 jılda Arasbtandaǵı barlıq qalalar izbe iz Muxammedke boysınadı. 630-jilg’a kelip arablardin’ u’lken bo’legi musilman boladi.