ГАжиниёз номидаги Нукус давлат педагогика институти ректори Б

MAROSIM FOLKLORI (MAVSUMIY MAROSIM, OILAVIY-MAISHIY MAROSIMLAR)

O’lkamizda muntazam 4 fasl aylanib turganidek, bu fasllarning har birida o’ziga yarasha marosimlari bo’ladi. Bizning hududda bahor kirib, kunlar ilishni boshlaganidan keyin yerlar haydalib ekin ekish uchun tayyorlanadi. Bu faslda “loy otish” marosimi bo’ladi. Bu marosimda ariqlar tozalanadi. Bahor faslida Navro’z bayrami ham o’zgacha bir shukuh bilan o’tkaziladi. Bu bayramda kun bilan tun tenglashadi, shuning uchun ham bu bayramni dehqonchilikka oid bayram deb ham hisoblashadi. Bu bayramda sumalak qaynatiladi, ko’k somsalar, ko’k manti, ko’k chuchvara kabi taomlar pishiriladi.

Sumalak pishirish jarayoni
Sumalak-tuzsiz taom bo’lib, uni tayyorlash uchun asosan bug’doy, un va suv kerak bo’ladi. Bug’doy ozroq vaqtga iliq suvga solib qo’yiladi, shishgandan keyin havo harorati iliq bo’lgan xonaga tekis xontaxta ustiga yoyiladi. Bug’doyni yoygandan keyin faqat uni yoygan insongina ko’rishi mumkin bo’ladi. Boshqalar uni nish urgunicha ko’rmasliklari kerak. Yo’qsa sumalakning mazasiga ta’sir qiladi degan gap bor. Bug’doy ko’pincha 2-3 kunda nish uradi. Nish urgunicha bug’doyga iliq suv sepib turiladi. Shu tariqa bug’doy nish uradi. Bug’doy sutini olish uchun bug’doy kelida yanchiladi. Keyin go’sht qiymalagichdan o’tkaziladi. Endi yanchilgan bug’doy suvga solinadi. Bug’doy yuvilgan suv “bug’doy suti” deb ataladi. Qozonga sumalak solinayotganda momolarimiz duolar o’qiydi: Bismillohi rahmoni Rahim. Ilohim, ishimizga o’zing omad ber, Allohim. Xayr-u ehsonimizni dargohingda qabul et. Ko’pning rizqi ko’l, ilohim, barakasini bergin. Kata doshqozon atrofida nimaiki niyat qilsak, Alloh niyatlarimizni mustajob aylasin! Endi qozonni tagiga o’t yoqilib, qozonga “bug’doy suti” dan solinadi. Keyin un elakdan o’tkazib oz-ozdan solinadi. Bu aralashma tinmay aralashtirib turilishi zarur. Bo’lmasa sumalak tagiga olib ketadi. Sumalakka yong’oq, “chakmontosh” va jiyda ham solinadi. Shu tarzda sumalak aralashtirib turiladi. Sumalakni aralashtirgan inson ichidan o’z niyatlarini bildiradi. Sumalagimiz 24 soat qaynaydi. Sumalak tayyor bo’lgandan keyin qo’shnilar va qarindoshlarga tarqatiladi.