G shaxmurova, I. Azimov, U. Raxmatov

Oqsil tarkibiga kiradigan aminokislotalar

Aminokislota	Qisq.nomi	Aminokislota	Qisq.nomi
Alanin	Ala	Leytsin	Ley
Arginin	Arg	Lizin	Liz
Asparagin	Asn	Metionin	Met
Asparagin k.	Asp	Prolin	Pro
Valin	Val	Serin	Ser
Gistidin	Gis	Tirozin	Tir
Glitsin	Gli	Treonin	Tre
Glutamin	Gin	Triptofan	Tri
Glutamin k.	Glu	Fenil alanin	Fen
Izoleytsin	Пе	Sistein	Sis

Birinchi	Ikkinchi nukleotidlar				Uchinchi
nukleotidlar	U(A)	S(G)	A (T)	G(S)	nukleotidlar
	Fen	Ser	Tir	Sis	U (A)
	Fen	Ser	Tir	Sis	S(G)
U (A)	Ley	Ser	-	-	A (T)
	Ley	Ser	-	Tri	G (S)
	Ley	Pro	Gis	Arg	U (A)
S (G)	Ley	Pro	Gis	Arg	S (G)
	Ley	Pro	Gin	Arg	A (T)
	Ley	Pro	Gin	Arg	G(S)
	lie	Tre	Asn	Ser	U(A)
A (T)	Пе	Tre	Asn	Ser	S (G)
	De	Tre	Liz	Arg	A (T)
	Met	Tre	Liz	Arg	G (S)
	Val	Ala	Asp	Gli	^Г U(A)
G (S)	Val	Ala	Asp	Gli	S (G)
	Val	Ala	Glu	Gli	A (T)
	Val	Ala	Glu	Gli	G(S)

1. 
   Gen og‘irmi yoki oqsil?
   

Yechilishi:
Tasawur qilaylik, oqsil tarkibida x - miqdorda aminokislota, oqsil massasi — 100 x; bitta aminokislotani molekulyar massasi - 120.
Kod triplet - gendagi nukleotidlar miqdori - 3 x, bu germing masasi - 345 • 3 x. (bitta nukleotidning molekulyar massasi- 345 ).
120 x< 345 x 3x
Javob: oqsilga nisbatan gen og‘ir.

2. 
   DNK qo‘sh zanjiridagi germing molekulyar massasi qancha- ga teng? Agar bitta zanjirida molekulyar massasi 2400 keladigan oqsil kodlangan bo‘lsa.
   

Yechilishi:

1. 
   2400 : 100 (bitta aminokislotani molekulyar massasi) = 24 ta nminokislota oqsil tarkibida mavjud.
   
2. 
   24 • 3 = 72 DNKning bitta zanjirida nukleotid bor.
   

72 • 345 = 24840 - DNKning bitta zanjiridagi genning molekulyar massasi 24840ga, qo‘sh zanjirda esa genning molekulyar massasi 24840 • 2 = 49680ga teng.
Javob: DNK qo‘sh zanjiridagi genning molekulyar massasi 49680 ga teng

3. 
   DNKning bir zanjirini uzunligi 34155 ga teng. DNK bu uchastkasiga kodlangan oqsil monomerlari sonini toping.
   

Yechilishi:

1. 
   34155 : 345 (345 bitta nukleotidning molekulyar massasi) =
   

99. 
    nukleotid DNKning bu uchastkasiga to‘g‘ri keladi.
    

2.99 : 3 = 33 t DNK 33 ta.
Javob: 33 ta aminokislota kodlangan.

4. 
   Molekulyar massasi 48000 bo‘lgan oqsil sintezini o‘zida kodlagan genning uzunligini toping.
   

Yechilishi:

1. 
   48000 : 100 = 480 aminokislota;
   
2. 
   Oqsil to‘g‘risidagi dastumi o‘zida saqlagan genda 480 triplet yoki 480 • 3 = 1440 nukleotid bor.
   
3. 
   DNKning bu zanjirini uzunligi - 1 440 • 0,34 nm = 489,6 nm huddi shunday uzunlik genga ham to‘g‘ri keladi.
   

Javob: genning uzunligi - 489,6 nm.

4. 
   DNKning bir zanjiridagi nukleotidlar TGATTUGGAAGSAG GSS bo‘Isa ikkinchi zanjiridagi nukleotidlar izchilligi qanday bo‘ladi?
   

Yechilishi:
Komplementarlik prinspiga asosan DNK ning ikkinchi zanjiridagi ketma-ketlik quyidagicha bo‘ladi.

1. 
   zanjir DNK: TGATTAGGAAGSAGGSS
   

Javob: 2 zanjir DNK: ASTAATSSTT SGTSSGG

5. 
   DNKning bir zanjiridagi nukleotidlar STTGTSATAAA i- RNK sintezi uchun matritsa rolini o‘ynaydi. i-RNKdagi nukkleo- tidlar izchilligi qanday boiadi?
   

Yechilishi:
DNK: S TTGTS ASAAA
Javob: i-RNK: GAASAGUGUUU

6. 
   i-RNK dagi nukleotidlar tarkibi quyidagicha: 34 % guanin, 18 % uratsil, 28 % sitozin, 20 % adenin. i-RNK ga matrisa rolini o‘ynagan DNK fragmentidagi azotli asoslaming foizini toping.
   

Yechilishi:
Shunday qilib, i-RNK 34 % guaninga DNKdagi 34 % sitozin, 18 % urasilga - 18 % adeninga, 28 % sitozinga - 28 % guanin, 20 % adeninga - 20 % timin komplementarlik prinsipiga binoan to‘g‘ri keladi.). A + T va G + S yig‘indisi DNKning qo‘sh zanjirini tashkil etadi.
A +T = 18 % + 20 % = 38 %; G + S = 28 % + 34 % = 62%.
DNKning kodlamaydigan uchastkasidagi nukleotidlar yig‘indisi ham shunday bo'ladi. Faqat ayrim nukleotidlar ko‘rsatkichi teskarisi bo‘ladi.
A + T = 20 % + 18 % = 38 %; G + S = 34% + 28% = 62%.
Javob: Har ikkala zanjirdagi azotli asoslar komplementarlik bo‘yicha teng bo‘ladi ya’ni adenin va timin - 19 %, guanin va sitozin 31 %.

7. 
   Insulin oqsili sintezi to‘g‘risidagi axborotni o‘zida saqlagan genning boshlang‘ich qismidagi nukleotidlar izchiligi quyidagicha boshlangan
   

A—A-A—S-A-S-S-T-G-S-T-T-G-T-A-G-A-S
Bunga mos aminokislotalar ketma ketligini yozing.
Yechilishi:
Genetik kod yordamida javoblar topiladi.
Javob: fen- val - asp - glu - gis - ley

8. 
   i-RNK fragmentidagi nukleotidlar ketma-ketligi quyidagicha
   

UUSUUASSSSAUSGSAASGGU. Bu izchillikka mos keladi-
gan aminokislotalar ketma-ketligini aniqlang. Har bir aminokis- lotaga mos keladigan t-RNKning antikodonidagi tripletlami toping.
Yechilishi:

1. 
   Aminokislotalar ketma ketligi Fen -Ley - Pro - Gis - Arg - Asn - Gli iborat
   

Javob: 2)t-RNK anikodonidagi tripletlar: AAG, AAU, GGG, GUA, GSG, UUG, SSA

3. 
   DNK dagi tripletlar ketma ketligi: