G shaxmurova, I. Azimov, U. Raxmatov

Mustaqil yechish uchun masalalar

2. 
   Atmosfera havosi tarkibida 79 % azot, 21 % kislorod, 0,04 % karbonat angidrid gazi bor. Nafas bilan chiqarilagan havo tarkibida parsial bosim azotniki 608 mm s.u., kislorodniki - 118 mm s.u, C0₂
   

• 
  34 mm s.u. teng. Nafas bilan chiqarilgan havoning foiz tarkibini va atmosfera havosidagi gazlaming parsial bosimini toping.
  

3. 
   Nafas bilan chiqarilgan havo tarkibi tahlil qilinganda uning tarkibida 16,9 % O2 va 3,85 % CO2 borligi aniqlangan. Nafas koeffisienti bo‘yicha o‘zlashtirilgan 0₂ va ajratilgan C0₂ miqdorini aniqlang.
   
4. 
   Nafas olingandagi havo tarkibi analiz qilinganda kislorod
   

94. 
    % 0₂, nafas bilan chiqarilagan havo tarkibida - 16 % ekanligi aniqlandi. 0‘zlashtirilgan kislorod foizini toping.
    

5. 
   Tekshirilayotgan odam 5 minutda 26,5 1 havo chiqardi. Bu havo kimyoviy analiz qilishga topshirildi. Natijada NK = 0,7. Tekshirilayotgan odam 5 minut davomida qancha havo olgan?
   
6. 
   Sportchi o‘pkasining minutlik ventilyatsiyasi (MV) 40 1 teng. Nafas bilan chiqarilgan havo tarkibidagi O2 va C0₂ ning fozi 16 % va 4,5 % ga to‘g‘ri keladi. NK, o‘zlashtirilgan 0₂, nafas bilan chiqarilgan karbonat angidrid gazi miqdorini aniqlang.
   
7. 
   Eshkak eshuvchi 5 minut davomida 95,5 1 nafas chiqardi, analiz natijalari chiqarilgan nafas havosi tarkibida 79,25 % azot,
   

9. 
   % kislorod, 3,85 % karbonat angidrid gazi borligini aniqladi. Nafas bilan olingan havo tarkibida esa 79,04 % azot, 20,93 % kislorod, 0,03 % karbonat angidrid gazi bo‘lgan. Sportchi bu vaqt davomida qancha litr havo olgan, qancha kislorod 0‘zlashtirganligi va qancha karbonat angidrid gazi ajratganligi hamda NK miqdorini aniqlang.
   

8. 
   Agar Azimjonni o‘pkasining minutlik ventilyatsiyasi 80 1 tashkil etsa, bir minut davomida qancha kislorod o‘zlashtirilganligini hisoblang. Nafas bilan chiqarilgan havo tarkibi analiz qilinganda uning tarkibida 16,3 % kislorod va 4,34 % karbonat angidrid gazi mavjudligi aniqlangan.
   
9. 
   Tinch holatda turgan odamning energiya sarfini aniqlang. Agar bir minutda kislorodga bo‘lgan ehtityoji 0.25 1 ni tashkil etsa,
   

NK 0.85 ga teng, KKE 4,862 kkal/1 tashkil etishini hisobga olgan holda masalani ishlang.

5. 
   km masofaga 15 minutda yugurgan tana massasi 70 kg sportchining umumiy energiya sarfini aniqlang. Bu vaqt davomida 90 1 kislorodga ehtiyoj sezilgan.
   

10. 
    Sportchining jismoniy mashq bajargan vaqtida va organlar- ning ishchanlik qobiliyatini qayta tiklanish davrida o‘pkaning tiriklik sig‘imi 600 litmi tashkil etgan. Nafas bilan chiqarilgan havo tarkibi analiz qilinganda 16,5 % kislorod va 4,31 % CO2 borligi aniqlangan. Jismoniy mashq bajarish davomida sportchi qancha energiya sarf qilgan?
    

12. 
    Sportchi 10 minut davomida jismoniy mashq bajarish jarayonida qancha energiya sarf qilgan, agar o‘pkaning tiriklik sig‘imi minutiga 3 litmi tashkil etgan bo‘lsa. Nafas bilan chiqarilgan havo tarkibi analiz qilinganda 16,14 % kislorod va 4,34 % CO2 borligi aniqlangan. Masalani ishlang.
    
13. 
    0‘rtacha 400 m masofaga yugurish natijasida sarf bo‘lgan energiya miqdorini aniqlang. Yugurish davrida 3 1 kislorod o‘zlashtirilgan bo‘lib, kislorod sarfi 75 % ni tashkil etgan.
    
14. 
    Besh minut davom etgan ish vaqtida kislorod sarfi minutiga
    

4. 
   1 tashkil etib, NK= 0,8 ni tashkil etgandagi energiya sarfini aniqlang.
   

12. 
    Agar nafasning minutlik ventilyatsiyasi 20 1, yugurish vaqti
    

2. 
   soat, kislorod sarfi 40 % ni tashkil etgan. Sportchining marafon distantsiyasini bosib o‘tish vaqtidagi energiya sarfini aniqlang.
   

12. 
    Agar ish bajarish vaqti lsoatligi ma’lum bo‘lib, asosiy modda almashinuviga 0.25 1 kislorod sarf etilgan, kislorodga ehtiyoj 180 1, kislorodning umumiy sarfi 615 litmi tashkil etgan. Sarf bo‘lgan energiyani aniqlang.
    
13. 
    10 minutlik veloergometrik ish bir meyorda bajarilgan. 0‘p- kaning minutlik ventilyatsiyasi 82 1. Nafas bilan chiqarilgan havo tarkibida 15,9 % kislorod, 4,054 % CO2. Bir minutda o‘zlashtirilgan kislorod miqdori va energiya sarfi darajasini hisoblang.
    
14. 
    Agar kislorodning minutlik sarfi 4 litr bo‘lib asosiy modda almashinuviga 0.25 1 sarflangan, kislorod sarfi 35 %, KKE 4.86 bo‘lgan holatda ish bajarish uchun sarf bo‘lgan energiyani toping.
    

12. 
    Kuzatilayotgan odam lminutda 4,5 1 havo oldi, shundan 250 ml kislorod qonga o‘tdi. 0‘zlashtirilgan kislorod koeffitsientini toping.
    
13. 
    Agar kuzatilayotgan odamning o‘pka ventilyatsiyasi 88.4 1 bo‘Isa, o‘zlashtirilgan kislorod miqdorini qanday aniqlash mumkin?
    
14. 
    Sportchinmg 5 minutda chiqargan havosi 30 litmi tashkil etgan. Bu havo kimyoviy analizga topshirilgan. Natijada bu havo tarkibidagi azot 79.7 % ni tashkil etgan. NK 0.7 ga teng. Nafas bilan chiqarilgan havo tarkibida qancha CO2 va O2 bo‘lgan.
    
15. 
    Sportchi jismoniy mashq bajarish davomida 1 minutda 60 litr havo olgan. Bu vaqt davomidagi kislorodga bo‘lgan ehtiyoj 3 litmi tashkil etgan. 0‘zlashtirilgan kislorod koeffitsientini toping.
    
16. 
    Nafas bilan chiqarilgan havo tarkibidagi kislorod miqdori
    

5. 
   % ga tenga NK 0,7 ga teng. Nafas bilan ajratilgan CO2 va 0₂ miqdorini toping.
   

12. 
    Tinch holatda sportchi bir minutda 6,0 1. havo olgan, shun­dan 350 ml. O2 qonga o‘tgan. 0‘pkadagi 0‘zlashtirilgan kislorodni koeffitsentini toping.
    
13. 
    Tinch o‘tirgan odam nafas chiqargandagi havosi tarkibida
    

17. 
    % 0₂ va 3,5 % CO2 borligi aniqlangan. 0‘pka bo‘yicha o‘tadigan 100 ml havodan qancha kislorodni o‘zlashtirgan?
    

0‘pkaning tiriklik sig‘imi, o^£pka ventilyatsiyasi bo‘yicha masala va mashqlar yechish metodikasi

1. 
   Bo‘yining tuzunligi 175 sm bo‘lgan yosh odamning o‘pkasining tiriklik sig‘imi qancha bo‘ladi?
   

Yechilishi:
0‘pkaning tiriklik sig‘imi quyidagi formula bilan hisoblanadi
0‘TS = 2,5 • N = 2,5 • 1,75 = 4,375 1.
Javob: 4.375 1.
*•'' \g^ar sportchining nafas miqdori 0.8 1, nafas bilan chiqarilgan havo taJkibida 4.5% CO2 alveolalardagi havo tarkibida 5.8 % karbonat angidrid bo‘lsa, sportchinmg havo o‘tkazuvchi yoMlaming hajmini aniqlang.
Yechilishi:
Nafas yo‘llarini hajmini aniqlash uchun quyidagi formuladan foydalanamiz NF x UCO2 chiq. = NY x UCO2 atm + /NM-NY/ x UC0₂ alv
NM - nafas miqdori
UC0₂ - nafas bilan chiqarilgan havo tarkibidagi CO ₂
NY - nafas yo‘li
Bundan 0,8 x 4,5= NY x 0,03 + /0,8 - NY/ x 5,8 = 3,6 =

1. 
   03NY + 4,64 -5,8NY. 5.77 NY = 1,04 1. NY =0,18 1.
   

Javob: 0,18 1.

2. 
   0‘pkasining tiriklik sig‘imi 4200 ml, nafas havosi 1900 ml, rezrv havosi 1600 ml, miunutlik nafas chastotasi 14 marta bo‘lgan sportchining minutlik vegntilyatsiyasini aniqlang.
   

Yechilishi:
0‘pkaning tiriklik sig‘imi nafas havosi, rezerv havo, qo‘shimcha havo miqdorini umumiy yig‘indisiga teng.
NM = 0‘TS - R0₂ol - R0₂chiq = 4200 - 1900 - 1600 = 700 ml.
0‘MV = NM x NCH = 700 ml x 14 ts/min = 9800 ml/min.
Javob: 9800 ml/min.

2. 
   Kislorodning o‘zlashtirish miqdori minutiga 0.25 Ini tashkil etsa, o‘pkaning
   

tiriklik sig‘imini hisoblang.
Yechilishi:
Atmosfera havosi tarkibida 21 % 0₂, nafas bilan chiqarilgan havo tarkibida 16.5% kislorod bo‘ladi, o‘zlashtirilgan kislorod miqdorini quyidagi formula bilan hisoblab topamiz.

2. 
   = % 0₂ atm. - % 0₂ n.ch. = 21 % - 16,5 % =4,5%
   

0‘pka ventilyatsiyasini topish uchun proporsiya tuyamiz.
4,5% - 100%

1. 
   25 1/min - x
   

x = 0,25 • 100:4, 5 = 5,5 1/min
Javob: 5,5 1/min.

2. 
   Darslikdan olgan bilimlaringizga asoslanib, quyida keltirilgan masalani ishlang.
   

9-sinf o‘quvchisi atmosferadan tinch holatda 500 ml nafas olishini hisobga olgan holda minutiga (a) 18 marta, jismoniy

mashqdan so‘ng (b) 42 martagacha nafas olgan. Uning o‘pka ventilyatsiyasi necha ml.ga tengligini hisoblab toping?
Yechilishi:

1. 
   18*500 ml= 9000 ml
   
2. 
   42 • 500 ml= 21000 ml