G shaxmurova, I. Azimov, U. Raxmatov

Viloyatlar	№
Qizil kitobga kiritilgan o‘simliklar soni
1.	Qashqadaryo	A	21
2.	Xorazm	В	80
3.	Surxondaryo	С	13
4.	Toshkent	D	45
5.	Navoiy	E	112
6.	Jizzax	F	0
7.	Samarqand	J	59
8.	Andijon	I	2
9.	Sirdaryo	К	4
Javob:	1- 2- 3- 4- 5- 6- 7- 8- 9-

8. 
   Faraz qilaylik inson ta’sirida o‘rmonlaming qisqarishi 1600 yildan boshlangan bo‘lsa, hozirgacha o‘rmonlar 50 % ga qisqargan. Taxminan har bir asrga necha foiz o‘rmonlaming qisqarishi to‘g‘ri keladi? Bu fikmi asrlar osha aholi soniga bog‘liq holda tushun- tiringchi? Shunda har bir asrga bo‘lgan foiaimiz mantiqan to‘g‘rimi?
   
9. 
   Bitta iloq tupi 100 sm^/' ko‘chma qumni mustahkalaydi. 2 gek­tar maydonda 600 tup iloq o‘sgan, lekin shu joyda yashaydigan yumronqoziqlar iloqni 60 %ini yo‘q qilgan. Qolgan iloqlar qancha m² dagi ko‘chma qumlami mustahkalaydi?
   

Zarur omillar	Organizmlar guruhi	Noto‘g‘ri javob	To‘g‘ri iavob
1. Suv	Bakteriyalar	1.2.4.5.7
2. Mineral tuz	Yashil suvo‘tlar	1.2.3.4.5.6
3. Yorug‘lik	Zamburug‘lar	1.2.4.5.7
4. Issiqlik	Lishayniklar	1.2.3.4.5.6
5. Kislorod	Yo‘sinlar	1.2.3.4.5.6
6.Karbonat angidrid	Qiriqquloqlar *	1.2.3.4.5.6
7.0rganik moddalar	Yopiq urug‘lilar	1.2.3.4.5.6

11. 
    Qarag‘ay bargi tarkibida - 66,2 %, qayin bargida - 63.7 %, ismaloq bargi tarkibida esa 94.3 % suv bor. Bu 0‘simliklar bargi tarkibida suvning miqdorini turlicha bo‘lishiga sabab nima? Javobingizni izohlang.
    
12. 
    Barglar juda ko‘p miqdorda suv bug‘latadi. Misol uchun qayin bir sutkada 6 chelak, eman esa 5 chelak suv bug‘latadi. Bir yoz davomida qayin emanga nisbatan qancha chelak ko‘p suv bug‘latadi? Agar bir chelak 10 litr bo‘lsa, qayin bilan eman bir yoz davomida necha litr suv bug‘latgan bo‘lardi?
    
13. 
    Bir gektar maydonda o‘sadigan har xil turga mansub daraxt- lar yoz davomida turlicha miqdorda suv bug‘latadi. Misol uchun qarag‘ayli o‘rmon - 2240 t, qayinli o‘rmon - 2070 t, sosnali o‘rmon
    

• 
  470 t suv bug‘latadi. Hisoblab chiqingchi sakkiz yoz mavsumida bu daraxtzor o‘rmonlar qancha suv bug‘latishi mumkin?
  

14. 
    Bir gektar maydonda yashil daraxtlar yoz mavsumida bir soatda 8 kg C0₂ gazini o‘zlashtiradi. 200 odam esa bir soatda shuncha miqdorda CO2 ajratadi. Bir yoz davomida bir gektar maydondagi yashil 0‘simliklar necha kg СО2Ш o‘zlashtiradi. 200 ta odam ajratgan 2000 kg C0₂ni qancha vaqt davomida 0‘simliklar o‘zlashtirishi mumkinligini hisoblab toping.
    
15. 
    Bir yil davomida yashil o‘simliklar 400 mlrd tonna O2 ni atmosferaga ajratadi. 0‘z navbatida 600 mlrd tonna CO2 gazini o‘zlashtirib, 450 mlrd tonna organik modda hosil qiladi. Agar yer yuzidagi o‘simliklar dunyosi 30 % ga qisqarsa. Yuqorida berilgan miqdor qanchaga o‘zgarishi murnkin? Bu holatning biosferaga ko‘rsatadigan salbiy ta’sirini izohlab bering.
    
16. 
    Haddan tashqari sovuq bo‘lgan paytlarda klyon va eman tarkibidagi zahira kraxmal shakarga aylanadi. Ignabarglilar, qayin va lipa tarkibida zaxira kraxmal moyga aylanadi. Buning sababini izohlab bering.
    
17. 
    Qaysi 0‘simlikni bengal fikusi deb ham ataladi? (Banyan).
    
18. 
    Botanika kursidan ma’lumki yertut gajaklari yordamida juda tez ko‘payadi. Botanik olimlaming hisoblashicha 100 m² may­donda o‘sayotgan yer tut o'simliklarini gajaklari 180 sm uzunlikda bo‘lsa, bu yertutlar bir yoz davomida o‘z maydonini 34 barobarga oshirishi mumkin ekan. Agar sharoit qulay bo‘lsa besh yoz davomida qancha gektar maydonni bu o‘simlik egallashi mumkin?
    
19. 
    Qaysi o‘simlikning gullash davri uzoq 40-50 kun ayrim hollarda esa 90 kungacha davom etadi? (tropik orxideya).
    
20. 
    Seyshel palmasi bilan qayin daraxtining bo‘yi 25 metrgacha bo‘ladi, lekin seyshal palmasining mevasi og‘irligi 25 kg atrofida bo‘lishi ma’lum. Seyshel palmasi mevasining og‘irligi qayin mevasining og‘irligidan 30 mln marta og‘irrroq. Qayinning 2 mln dona mevasi 1 kg ni tashkil etadi. Qayinning bir dona mevasini og‘irligi qanchaligini hisoblang.
    
21. 
    Kartoshka o‘simligi mo‘l hosil berishi uchun bir gektar maydondagi o‘simliklar bargi 300 kg CO2 ni o‘zlashtirishi kerak. Nima sababdan bu darajada ko‘p miqdorda o‘simlik CO2 gazini o‘zashtirishi kerak? Sababini izohlang.
    
22. 
    Qisqa kun o‘simligi bo‘lgan kurmak 5 kun davomida 10 soat yorug‘likda saqlab turilsa ro‘vak hosil qiliphi 18 kunga tezlashadi, agar u shunday sharoitda 10 kun saqlansa ro‘vak hosil qilishi yanada tezlashib 27 kun ichida ro‘vagi yetiladi. Buning sababini tushuntiring.
    
23. 
    Muhit tarkibidagi u yoki bu tuzning miqdoriga qarab xlorella tarkibida 8 % dan 88 % gacha oqsil, 4 %dan 85 % gacha yog¹, 5 % dan 37 % gacha uglevod to'planadi. Xlorella hosildorligi quruq massa hisobida 1 m² maydonga 70 gr yoki 1 gektarga 70 kg to‘g‘ri keladi. Agar xlorella 10 gektar maydonda ko‘paytirilsa qancha massa olish mumkin?
    

Testlar

1. 
   Suv o‘simlik organizmining umumiy vaznini ... ini tashkil etadi.
   

A) 30-40% B) 40-50% C) 50-60% D) 60-90%

2. 
   Parazit o'simliklar berilgan javobni toping.
   

1 -Zarpechak; 2-Tekoma; 3-Karpifol; 4-Devpechak; 5-Sarsabil;
6-Shumg‘iya.
A) 1,2,6 B) 1,3,5 C) 1,4,6 D) 2,4,6

3. 
   Iloqning 60 % ini qaysi hayvon yeb qo'yadi?
   

A) Yumronqoziq B) Qo'shoyoq C) Sug‘ur D) Ondatra

4. 
   Qaysi hayvonning uyasidan qo‘ng‘irboshning 1240 g piyoz- boshi topilgan?
   

A) Yumronqoziq B) Qo'shoyoq C) Sug'ur D) Kalamush

5. 
   Hozirgi vaqtda dunyo o'rmonlarining umumiy maydoni necha %ga qisqarib ketgan?
   

A) 25% B) 30% C) 40% D) 50%

6. 
   0‘zbekiston o'rmon ho'jaligi fondi maydoni ... ming gektar bo‘lib uning o‘rmon bilan qoplangan maydoni ... ming gektami tashkil etadi.
   

A)2776; 9119 B)9119; 2776 C)100; 50 D) 900; 760

7. 
   Qaysi o'simlik ko‘n zavodlarida ko‘p foydalanish natijasida
   

• 
  kamayib ketgan? ■
  

A) Toron B) Parpi C) Anzur piyozi D)Suvqalampir , 8. Qaysi o'simliklardan dori-darmon tayyorlash natijasida ka­mayib ketgan?

1. 
   Toron, parpi, suvqalampir
   
2. 
   Bozulbang, dalachoy, parpi
   
3. 
   Anzur piyozi, toron, yunona
   
4. 
   Barchasi
   

9. 
   Konservalash sanoatida qaysi o'simlikdan ko‘p foydalanish natijasida uning soni kamayib ketgan?
   

/
A) Toron, parpi, suvqalampir B) Bozulbang, dalachoy, parpi C) Anzur piyozi, toron, yunona D) Barchasi

9. 
   0‘zbekiston o‘simliklari qaerlarda tarqalgan?
   

A) Cho‘l, to‘qay B) Adir, tog‘
C) Tog‘, yaylov D) Barcha javob to‘g‘ri

12. 
    Qumliklarda qaysi o‘simliklar birgalikda o‘sadi?
    

A) Saksovul, sho‘ra B) Sag‘an, qumtariq, juzg‘un C) Selin, iloq D) Barchasi

12. 
    Qaysi o'simlikning qumga ko‘milib qolgan poyalaridan qo‘- shimcha ildizlar o‘sib chiqadi?
    

A) Selin B) Iloq C) Qumtariq D) Sag‘an

12. 
    Qaysi o'simlikning bir tupi lm² chim hosil qiladi va ildizi 10m gacha taraladi?
    

A) Selin B) Iloq C) Qumtariq D) Sag'an

12. 
    Ko'p yillik ildizpoyali o't usimlikni belgilang.
    

A) Selin B) Iloq C) Qumtariq D) Sag'an

12. 
    Sho'rxoktuproqli cho'llarda o'sadigan o'simliklami belgilang. l-Baliqko'z; 2-Qizil sho'ra; 3-Sarsazan; 4-Qorabaroq; 5-Qora
    

boyalish; 6-Buyurg‘un; 7-Shuvoq.
A) 1,2,3,4 B) 2,4,6,7 C) 5,6,7 D) 1,3,5

12. 
    Ustyurtga o'xshash gipsli cho'llarda tarqalgan o'simliklami belgilang.
    

A) 1,2,3,4 B) 2,4,6,7 C) 5,6,7 D) 1,3,5

12. 
    To'qaylarda o'sadigan o't o'simliklami belgilang.
    

1-Qamish; 2-Ro‘vak; 3-Shirinmiya; 4-Qo‘g'a; 5-Yantoq; 6-Tu
rang'il; 7-Yulg‘un; 8-Tol; 9-Jiyda.
A) 1,3,6,9 B) 1,2,3,4,5 C) 6,7,8,9 D) barchasi

12. 
    To'qaylarda o'sadigan daraxt va butalami belgilang.
    

A) 1,3,6,9 B) 1,2,3,4,5 C) 6,7,8,9 D) barchasi

12. 
    Adir o'simliklari uchun xos xususiyat nima?
    

1. 
   Chim hosil qilish
   
2. 
   Vegetatsiya davrini tez tugatish
   
3. 
   Ildiz sistemasini uzun bo'lishi
   
4. 
   Suvni ko'p shimish
   

12. 
    Adirlarda ko'p tarqalgan o't o'simliklami belgilang.
    

1-bo‘yimadoron; 2-ermon; 3-andiz; 4-isfarak; 5-lola; 6-shirach;

7. 
   kovrak; 8 -piyozlar
   

A) 1,2,3,4 B) 1,3,5,8 C) 5,6,7,8 D) 4,5,6,7

12. 
    Adirlardagi lalmikor yerlarga qaysi o‘simliklar ekiladi?
    

A) Qo‘ziquloq, partak, beh B) Loviya, mosh, yasmiq C) Arpa, bug'doy, no'xat D) Arpa, sholi, no‘xat

12. 
    Tog‘larda o‘sadigan o‘t o'simliklami belgilang.
    

A) Qo'ziquloq, partak, beh B) Loviya, mosh, yasmiq C) Arpa, bug'doy, no‘xat D) Arpa, sholi, no‘xat

12. 
    Tog‘larda o‘sadigan butalami belgilang.
    

1-na’matak; 2-toron; 3-uchqat; 4-chetan; 5-zirk; 6-tobulg‘i;

7. 
   irg‘ay; 8-yunona;
   

A) 1,2,5,6,7 B) 1,2,3,4,5 C) 1,3,5,6,8 D) 2,4,6,7,8

12. 
    Yaylovlarda o‘sadigan ko‘p yillik o‘t o‘simliklami belgilang. A) Toron, shuvoq B) Sutlama, sug‘uro‘t, betaga
    

C) Sanchiqo‘t, yunona D) Barchasi

12. 
    Yaylovlarda yostiq hosil qilib o'sadigan o‘simlildami belgilang. A) Toron, sutlama B) Kirpio‘t, zirako‘t
    

C) Sutlama, sug‘uro‘t D) Uchqat, yunona

12. 
    Adirlarda keng tarqalgan o‘t o‘simliklami toping.
    

1. 
   Bo'yimadoron, andiz, isfarak
   
2. 
   Itqunoq, shirach, qo'ziquloq, beh
   
3. 
   Oqquray, marmarak, partak
   
4. 
   Barcha javoblar to‘g‘ri
   

12. 
    Dunyo miqyosida dorivor o'sitmliklardan nechtaga yaqin tur foydalaniladi?
    

A) 1000' B)1500 C) 2000 D)2500

12. 
    Yer, yerosti, suv, o‘simlik, hayvonot dunyosi hamda boshqa tabiiy zaxiralar umummilliy boylikdir, ulardan oqilona foydalanish zarur va ular davlat muhofazasidadir. Bu 0‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining nechanchi moddasida ko‘rsatilgan?
    

1. 
   46 B)45 C)50 D) 55
   

12. 
    Yaylovlar 0‘zbekiston hududida necha gektami tashkil etadi va hozirda o‘tloqlardagi nechta tur o‘rganilgan?
    

1. 
   700 B) 800 C) 500 D) 650
   

12. 
    Tabiiy holda tabiatning barcha tarkibiy qismlari muhofaza qilinadigan maydon nima deyiladi?
    

A) Qo‘riqxonalar B) Buyurtmaxonalar

100. 
     Milliy bog‘lar D) Tabiat yodgorliklari
     

12. 
    Tabiatning ayrim bir burchagidagi hayvonlar yoki o'simlik- lar qoplami, ayrim 0‘simlik turlari va boshqalar saqlanadigan joy nima hisoblanadi?
    

A) Qo‘riqxonalar B) Buyurtmaxonalar

100. 
     Milliy bog‘lar D) Tabiat yodgorliklari
     

12. 
    0‘zbekiston Respublikasining “Qizil Kitobi” nechanchi yil­da ta’sis etilgan?
    

A)1979 B)1966 C)1984 D)1983

12. 
    “Qizil kitob”ga qanday turlar kiritiladi?
    

1. 
   Yo‘qolgan yoki yo‘qolish arafasida turgan turlar
   
2. 
   Yo‘qolib borayotgan turlar
   
3. 
   Kamyob turlar va kamayib borayotgan turlar
   
4. 
   Barchasi
   

12. 
    0‘simliklar bo'yicha 0‘zbekiston “Qizil Kitobi” birinchi marta nechanchi yilda nashr etilgan va unga nechta tur kiritilgan?
    

A) 1983, 63 ta B) 1984, 163ta

100. 
     1998, 301ta D) 1979, 163ta
     

12. 
    Qizil kitobning ikkinchi nashri nechanchi yilda chop etilgan va unga nechta tur kiritilgan?
    

A) 1983,63ta B) 1984, 163ta

100. 
     1998, 301ta D) 1979, 163ta
     

12. 
    Dunyo miqyosida dorivor o‘sitmfiklar yuksak o‘simliklar- ning necha % ini tashkil etadi?
    

A) 0,005 B)0,05 C) 0,5 D)0,0005

12. 
    Quyidagi viloyatlaming 0‘zbekiston Qizil kitobga kiritilgan turlar sonini vilioyatlar bo‘yicha ortib borish tartibida joylashtiring? a)Buxoro; b)Samarqand; s)Andijon; d)Jizzax; e)Navoiy;
    

1. 
   a,b,s,d,e B) e,a, s,d,b C) d,e,a,b,s D) s,e,d,a,b
   

12. 
    Tog‘larda 0‘sadigan muhofozaga molik turlami belgilang?
    

1. 
   Shirach, butako‘z, olg‘i, zirk
   
2. 
   Shirach, do‘lana, lola, kamxastak
   
3. 
   Lola, uchqat, zirk, irg‘ay
   

4. 
   Kovrak, lola, anzur piyozi, shirach
   

12. 
    0‘zbekiston Qizil kitobiga kiritilgan o‘simliklami belgilang?
    

A) Buxoro otostegiyasi,targ‘il lola B) 01g‘i, xolmon

100. 
     Baliqko‘z, sallagul D) Suv yong‘og‘i, shirach
     

12. 
    Qamish bilan shirinmiya o'simliklarining umumiy o‘xshash- lik belgilarini aniqlang?
    

1) Bargining tuzilishi; 2) To‘qayda o‘sadi; 3) Hayotiy shakli bir xil;

4. 
   Dorivorligi; 5) Maydonlari toboro qisqarib bormoqda; 6) Qizil kitobga kiritilganligi;
   

A) 2,4,6 B) 2,4,5 C) 1,2,6 D )2,3,5

12. 
    Bennetit turkumiga mansub o‘simliklar qayerlardan topilgan?
    

1. 
   Yevropa va 0‘zbekistonda (PomirolOy tog‘ tizmalarida)
   
2. 
   Yevropa va O‘zbekistonda (Hisor tizmalarida)
   
3. 
   Osiyo va 0‘zbekistonning janubidan
   
4. 
   Osiyo va 0‘zbekistonning shimolidan
   

12. 
    Tirik tabiatning tarkibiy qismiari qanday omilga kiradi?
    

A) Abiotik B) Biotik S) Antropogen D) Ritmik

12. 
    Tabiiy landshaftlaming (noyob 0‘simliklar va hayvonot turlari, o‘ziga xos 0‘simliklar ham jamoalari) muhofaza qilinadigan maydon nima deb ataladi?
    

A) Qo'riqxona B) Bo‘yritmaxona

100. 
     Milliy bog‘ D) Tabiat yodgorliklari
     

12. 
    0‘zbekiston Respublikasi Qizil kitobiga qaysi viloyatning o‘simliklari kiritilgani yo‘q?
    

A) Farg‘ona B) Buxoro C) Navoiy D) Xorazm

12. 
    Yer yuzida tarqalgan yuksak o‘simliklaming necha % ni yopiq urug‘li 0‘simliklar bo‘limi tashkil etishini hisoblab toping?
    

1. 
   60 B) 83,3 C) 0,23 D)16,6
   

12. 
    0‘rta Osiyo va shu jumladan 0‘zbekistoiming ayniqsa gulli o‘simliklari o‘tmishdagi Tetis nomli dengizning qaysi joylaridagi floradan kelib chiqqan?
    

1. 
   Janubidagi, shimolidagi va mahalliy
   
2. 
   Janubidagi, sharqidagi va mahalliy
   

S) Shimolidagi, g‘arbidagi va mahalliy

4. 
   Janubidagi, g‘arbidagi va mahalliy
   

12. 
    Yangi, murakkab hayot sharoiti qirqquloqsimonlar uchun noqulay bo‘lib, ulaming ayrimlari yo‘qola boshlaydi. Ulaming ko‘p- chiligi, ayniqsa, qanday hayotiy shaklidagilari yo‘qolib ketganligini aniqlang?
    

1) Daraxt; 2) Bir yiUik o‘tlar; 3) Buta; 4) Ddd yillik o‘tlar, 5) Yarim buta; 6) Ko‘p yillik o‘tlar;
A) 1,3 B) 2,4 C) 3,5 D)4,6

12. 
    Ochiq urug‘li o‘simliklaming bizgacha yetib kelgan qara- g‘ay, qoraqarag‘ay, archa kabi vakillari qaysi joylarda saqlanib qol- ganligini aniqlang?
    

1. 
   Namlik biroz ko‘proq tushadigan janubiy-sharqiy o‘rmon zonasida va baland tog‘larda
   
2. 
   Namlik o‘ta ko‘p bo‘lgan shimoldagi o‘rmon zonasida
   
3. 
   Namlik biroz ko'proq tushadigan shimoldagi o‘rmon zonasi­da va baland tog‘larda
   
4. 
   Namlik botqoqlik ko‘proq bo‘lgan shimoldagi o‘rmon zona­sida va bir oz pastroq tog‘larda
   

12. 
    Quyidagi berilgan qaysi javobdagi o‘simliklar snvo‘tlaming besh foizini tashkil etishini aniqlang?
    

1. 
   0‘zbekiston qizil kitobiga kiritilgan o‘simliklar
   
2. 
   Hozirgi davrda o‘tloqlardagi yowoyi o‘simliklar
   
3. 
   Hozirgi vaqtdagi dorivor o‘simliklar
   
4. 
   Yer yuzida tarqalgan ochiq urug‘lilar