G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

Torus
– (lot.) shish, qappayish 
Transpiratsiya
− lot. «
trans
» – orqali, «
spiron
» – nafas chiqarish 
Transfuzion parenxima
– о‘tkazuvchi boylamlar bilan mezofillni 
bog‘lovchi
tо‘qima. U orqali suv va organik moddalar harakatlanadi 
Traxeid
− yunon. «
traxiar
» – nayz, «
edos
» – tur 
Trixoma
− yunon. «
trixoye
» – soch 
Tunika
– (yunon.) qoplama 
Turgor
− lot. «
turgere
» – bо‘rtib turish 
Tetrada
− yunon. «
tetra
» – tо‘rt 
Tilakoid
− yunon. «
tilakoides
» – xaltachasimon 
Fellogen
− yunon. «
fellos
» – pо‘kak, «
genos
» – tug‘ilish, hosil 
bо‘lish 
Fellema
− yunon. «
fellos
» – pо‘kak 
Fibrioz
− lot. «
fibra
» – tola. Tolali tо‘qima 
Filogenetik
− yunon. «
file
» – jins, avlod, «
genezis
» – chiqib kelish 
344

---

Fiziologiya 
− yunon. «
fizio
» – tabiat, «
logos
» – ta’limot 
Fitologiya 
− yunon. «
fiton
» – о‘simlik, «
logos
» – ta’limot 
Fitotsenoz
− yunon. «
fiton
» – о‘simlik, «
kaynos
» – umumiy 
Flavonlar
− yunon. «
flavus
» – sariq 
Floema
− yunon. «
floyos
» – pо‘stloq 
Fotoperiod
− yunon. «
fotos
» – yorug‘lik, «
periodos
» – aylanish 
Fotosintez 
− yunon. «
fotos
» – yorug‘lik, «
sintez
» – qо‘shish, 
tuzish 
Fanerofit
− yunon. «
faneros
» – ochiq,aniq, «
fiton
» – о‘simlik 
Xalaza
– yunon. donacha. Urug‘kurtak tagi 
Xamefit 
− yunon. «
xamay
» – pastda, «
fiton
» – о‘simlik 
Xlorenxima
− xlorofill sо‘zidan va yunon. «
enxima
» –
qо‘yilgan 
Xloroplast
− yunon. «
xroma
» – bо‘yoq, «
plastos
» – tо‘ldirilgan 
Xlorofill 
− yunon. «
loros
» – yashil, «
fillon
» – barg 
Xologamiya 
− yunon. «
xolos
» – yaxlit, bir butun, «
gameo
» – 
qо‘shilish 
Xondriosomalar
− yunon. «
xondros
» – donacha, «
soma
» – tana 
Xromoplast
− yunon. «
xroma
» – bо‘yoq, «
plastos
» – tо‘ldirish 
Xromatin
− yunon. «
xroma
» – rang, bо‘yoq. Bо‘yaluvchi 
donachalar 
Xromatofora
− yunon. «
xromeo
» – bо‘yamoq, «
foros
» – 
tashuvchi 
Senokarp
− yunon. «
kaynos
» – umumiy, «
karpos
» – meva 
Sentromera
− lot. «
sentrum
», yunon. «
kontron
» – о‘rta nuqta, 
«
meros
» – qism 
Sitokinez
− yunon. «
kitos
» – nay, hujayra + kinezis 
Sitologiya
− yunon. «
kitos
» – nay, hujayra , «
logos
» – ta’limot 
Sitoplazma 
− yunon. «
kitos
» – nay, hujayra + plazma 
Eukariot
− yunon. «
eu
» – yaxshi, «
karion
» – mag‘iz 
Ekzina
− yunon. «
ekzo
» – tashqi. Tashqi qobiq 
Ekzoderma
− yunon. «
ekzo
» – tashqi, «
derma
» – teri, qatlam 
Ekzokarp
− yunon. «
ekzo
» – tashqi, «
karpos
» – meva 
Ekologiya
− yunon. «
oykos
» – uy, manzil, vatan, «
logos
» – 
ta’limot 
Ekzoarx
− yunon. «
ekzo
» – tashqi, «
arxe
» – boshlang‘ich 
Ekzoderma 
− yunon. «
ekzo
» – tashqi, «
derma
» – pо‘stloq 
Eloysoma 
− yunon. «
elayon
» – moy, «
soma
» – tana 
345

---

Embriologiya
− yunon. «
embrion
» – murtak, «
logos
» – ta’limot 
Emergenslar
− lot. «
emergere
» – turtib chiqqan 
Endoderma
− yunon. «
endon
» – ichidan, «
derma
» – pо‘stloq, teri 
Endosperm 
− yunon. «
endon
» – ichidan, «
sperma
» – urug‘ 
Endokarp
− yunon. «
endon
» – ichidan, «
karpos
» – meva 
Entomofiliya
− yunon. «
entomon
» – hasharot, «
fileo
» – 
changlanish 
Epiblast
− yunon. «
epi
» – yuzasida, «
blaste
» – nish 
Epiblema
− yunon. «
epiblema
» – qopqoq 
Epiderma
− yunon.«
epiblema
» – qopqoq, «
derma
» – pо‘stloq, teri 
Epiteliy
− yunon. «
epiblema
» – qopqoq, «
tele
» – sо‘rg‘ich 
Ergastik moddalar
− yunon. «
erg
» – ish. Modda almashinuvining 
ba’zi 
bir mahsuloti 
Efemerlar 
− yunon. «
efemeros
» – bir kunlik. Umri qisqa bahori 
о‘simliklar 
Efemeroidlar
− yunon. «
efemeros
» – bir kunlik, «
eydos
» – tur. 
Kо‘p yillik
qisqa muddatli vegetatsiya qiluvchi о‘simliklar. 
Hujayra
– lot. «
sellyula
» – katak, kamera 
346

---

MUNDARIJA 
Kirish ............................................................................................... 4 
I-BOB. О‘SIMLIK HUJAYRASI 
1-§ Hujayra nazariyasi haqida umumiy tushuncha ........................ 18 
2-§ Yadro ...................................................................................... 29 
3-§ Vakuollar, hujayra shirasi va kiritmalar .................................. 35 
4-§ Hujayra pо‘sti va uning kimyoviy tarkibi ................................ 43 
II BOB. YUKSAK О‘SIMLIKLARNING TО‘QIMALARI 
5-§ Tо‘qimalar haqida tushuncha va ularning klassifikatsiyasi ..... 50 
6-§ Hosil qiluvchi – meristema tо‘qimasi ...................................... 51 
7-§ Qoplovchi tо‘qima .................................................................. 54 
8-§ Asosiy tо‘qima ........................................................................ 63 
9-§ Mexanik tо‘qima ..................................................................... 78 
10-§ О‘tkazuvchi tо‘qima .............................................................. 81 
III BOB. MURTAK VA MAYSA - GULLI О‘SIMLIKLAR 
ONTOGENEZINING BOSHLANG‘ICH BOSQICHLARI 
11-§ Urug‘ va murtakning tuzilishi ............................................... 91 
12-§ Urug‘larning tiplari ............................................................... 95 
IV BOB. ILDIZ VA ILDIZLAR SISTEMASI 
13-§ Ildiz ..................................................................................... 103 
14-§ Ildizning birlamchi va ikkilamchi tuzilishi .......................... 109 
15-§ Ildizlarning shakl о‘zgarishlari (metamorfozi) .................... 114 
V BOB. NOVDA VA NOVDALAR TIZIMI 
16-§ Novda haqida umumiy tushuncha ....................................... 121 
17-§ Barglarning morfologik va anatomik tuzilishi ..................... 128 
18-§ Poya va uning anatomik tuzilishi ........................................ 161 
19-§ Poyaning birlamchi yо‘g‘onlashishi .................................... 165 
20-§ Poyaning ikkilamchi yо‘g‘onlashishi .................................. 168 
21§ Yog‘ochlikning tuzilishi ....................................................... 171 
22-§ Novdalar tizimining paydo bо‘lishi, о‘sishi va shoxlanishi . 180 
23-§ Tо‘pgullar ........................................................................... 193 
24-§ Shakli о‘zgargan novdalar ................................................... 202 
347

---

VI BOB. О‘SIMLIKLARNING KО‘PAYISHI VA QAYTA 
TIKLANISHI 
25-§ Kо‘payish haqida umumiy tushuncha ................................. 212 
26-§ О‘simliklarning vegetativ kо‘payishi .................................. 212 
27-§ О‘simliklarning sporalar yordamida kо‘payishi, jinsiy jarayon: 
jinsiy va jinssiz siklning gallanishi .................................................. 220 
28-§ Yadro fazalarining gallanishi .............................................. 224 
29-§ Yuksak о‘simliklarning urug‘lar yordamida kо‘payishi ...... 229