G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I

 
Qarash trubasi. 
Qarash trubasi (8.8-rasm) geodezik asboblarning asosiy 
ish qismlaridan biri bo’lib, kuzatilayotgan nuqtani aniq nishonga olish (vizirlash) 
uchun xizmat qiladi. Qarash trubasi ikkita optic tizim: obyektiv 1va okulyar 2 dan 
iborat. Obyektiv va okulyar silindr shaklidagi metall trubkalar ichiga joylashgan; 
shunga ko’ra bu trubkalarobyektiv 
va okulyar trubkalari 3 va4 deb 
yuritiladi. Okulyar trubkasining 
okulyar linzasi oldiga diafragma 
deb ataladigan shisha plastinkali 
halqa 5 sozlash vintlari 6 yordamida o’rnatilgan shisha plastinkaga iplar to’ri 
chizilgan (8.8-rasm b). Iplar to’ridagi vertikal chiziq bilan o’rtadagi gorizontal 
chiziq-vizir chiziqlari, chetki gorizontal chiziqlar esa dalnomer chiziqlari deb 
ataladi. Iplar to’ri ravshan ko’rinishi (uni ko’zga moslash) uchun okulyar trubkasi 
keragicha aylantiriladi. 
Qarash trubasini buyumning biror nuqtasiga vizirlash deganda, shu nuqta tasvirini 
to’g’ridagi iplarning kesishgan nuqtasiga to’g’rilash tushuniladi. Iplarning 
kesishgan nuqtasi va obyektivning optik markazi orqali o’tgan faraziy chiziqqa 
teodolitning viziro’qi deyiladi. Obyektiv va okulyarning optik markazlaridan o’tgan 
faraziy chiziq-qarash trubasining optiko’qi, obyektiv va okulyar trubkalarining 
ko’ndalang kesimlari markazidan o’tgan faraziy chiziq esa geometric o’q deb 
ataladi.
Hozirgi vaqtda qarash trubasi ichdan fokuslanadigan teodolitlar ishlab 
chiqarilmoqda.Bu qarash trubasida obyektiv bilan iplar to’ri chizilgan diafragma 
orasiga fokuslanuvchi linza 7 li trubka 8 joylashtirilgan. Trubkani kramelyera 9 
yordamida qarash trubasining geometrik o’qi bo’yicha siljitish mumkin. 
Fokuslanuvchi linzali obyektiv teleobyektivdeb ataladi. Fokuslanuvchi linzani 
siljitish yo’li bilan teleobyektivning fokus oralig’i o’zgartiriladi, natijada 
kuzatilayotgan buyum ravshan ko’rinadi.