G. Olportning shaxs nazariyasi

2.2 O’zini-o’zi kamol toptirish motivlari
Gumanistik psixologiya inson tabiatini tushuntirishda o‘zining yondashuvi bilan boshqa psixologiya fanidagi yo‘nalishlardan farq qiladi. Bu borada mazkur yo‘nalishning vakillari sifatida G.Olportning shaxs qirralari, A.Maslouning shaxsnining o‘zini o‘zi kamol toptirish, K.Rodjersning inderiktiv psixoterapiyasi, R.Meyning shaxsning hayot yo‘li haqidagi g‘oyalarini e’tirof etish mumkin.
Gumanistik psixologiya inson tabiatini tushuntirishda o‘zining yondashuvi bilan boshqa psixologiya fanidagi yo‘nalishlardan farq qiladi. Bu borada mazkur yo‘nalishning vakillari sifatida G.Olportning shaxs qirralari, A.Maslouning shaxsnining o‘zini o‘zi kamol toptirish, K.Rodjersning inderiktiv psixoterapiyasi, R.Meyning shaxsning hayot yo‘li haqidagi g‘oyalarini e’tirof etish mumkin.
Olloportning shaxs nazariyasi
AQSH psixologi G.Ollportning fikricha, shaxs “ichki tizim”, “dinamik qurilma”, “Men”, “qandaydir metapsixologik Men” o‘zida oldindan maqsad va dispozitsiyani aks ettiruvchi, inson tafakkuri va xulq-atvorida mutanosib ravishda qaror toptiruvchi jonzotdir”.
Shaxsning eng muhik jihati bu uning òziga xosligi ya’ni individualligidir.
Unda ko‘rsatilishicha nuqtai nazardan dispazitsional yaqinlashish bu ikkita
bir xil inson Bòlmaydi. Har bir inson o‘zini har xil holatlari bilan
O‘zgachadir.Bunga Olport o‘zini nazariyasini ‘‘xarakter’’ ni yani ‘‘umumiy
Analizini’’ ko‘rsatadi.Har bir shaxsni bir-biridan farqlaydigan xarakteri mavjud.
Shaxsni xarakteri nima? Olport xarakterni xuddi nitropsixik jarayonni belgilaydi,
Unda hajmi ekspressiv xulq-atvoridir, deb ta'kidlaydi.
Olportning fikricha uning motivlari aftanomligi darajasiga va uning biologik extiyojilaridan xolos bÒlishga bog‘liq. Shaxslar ishning mexanizmi sifatida Olport xatti –harakatlarini ko‘rsatdi. Harakatda Tushunchasi xarakter harakati emas balki ‘‘xarakat matIv’’,’’xarakat qiziqish’’ dir
1. O'ziga ishontirish usuli. Uning mohiyati shundaki, talaba o'zining kamchiliklarini ochib berib, ushbu kamchilikdan xalos bo'lish zarurligiga o'zini ishontiradi va bu faqat aqliy o'ziga ishonish bilan cheklanib bo'lmaydi. Talaba o'zini baland ovoz bilan ishontirganda, bu ancha samarali bo'ladi, ya'ni. u kamchiliklarni bartaraf etish uchun baland ovozda gapirish.
2. O'z-o'zini gipnoz qilish usuli. Uning mohiyati shundan iboratki, inson o'zi o'z ruhiyati va hissiyotlariga ta'sir o'tkazishga intiladi, u o'zi, qoida tariqasida, o'zini qanday tutishi yoki qanday harakatlar qilmasligini ovoz chiqarib ilhomlantiradi. O'z-o'zini gipnozning ta'siri, talabaning ongi va hissiyotlarida mustahkamlanib, uning xulq-atvorini belgilab qo'yishi bilan bog'liq.
3. O'ziga bo'lgan majburiyat. Ushbu usul mohiyatan o'zini ishontirish uslubiga yaqin. Uning mohiyati shundan iboratki, talaba u yoki bu kamchilikni bartaraf etish yoki qandaydir ijobiy sifatni rivojlantirishni o'z oldiga maqsad qilib qo'yib, o'ziga ma'lum majburiyatni oladi. Aql-idrokda uni yanada mustahkamroq o'rnatish uchun uni qayta-qayta baland ovoz bilan aytish kerak. bu holda, u talabani ko'zlangan maqsadga erishishga undaydi va tegishli odatning shakllanishiga hissa qo'shadi.
4. O'z-o'zini tanqid qilish usuli. Uning mohiyati shundaki, u yoki bu kamchilikni o'zida ochib bergan va undan xalos bo'lishni o'z oldiga maqsad qilib qo'ygan talaba, uni iloji boricha tezroq engish uchun irodaviy harakatlarini safarbar etish uchun o'zini tanqid qilishga duchor bo'ladi.
5. Hamdardlik usuli, yoki o'zingizni boshqa odamning mavqeiga ruhiy ravishda o'tkazish, uning his-tuyg'ulariga hamdard bo'lish. O'z-o'zini tarbiyalash, odamlarga javob berish, o'zaro yordamga intilish haqida gap ketganda, bu usul juda yaxshi. Uning mohiyati nomning o'zida aks etadi. Bu o'z-o'zini tarbiyalash jarayonida talabaning o'zida ijobiy fazilatlarni rivojlantirishi va salbiy fazilatlarni engib chiqishi, o'zini boshqa odamning mavqeiga qo'yishi, hissiyotlariga hamdard bo'lishi va shu bilan o'zini takomillashtirishga da'vat etishida yotadi. Masalan, talaba odamlarning dangasalikni, qalbsizlikni, qo'pollikni qanday dushmanlik bilan qabul qilayotganini ko'rganda va ularning his-tuyg'ulariga hamdard bo'lsa, u o'zida qanday qilib bu kamchiliklarni bartaraf etish haqida o'ylaydi.
6. O'zini majburlash, yoki o'z-o'zini buyurtma qilish Bu o'z-o'zini tarbiyalashning juda samarali usuli. U o'quvchi o'zini tutishining muayyan qoidalarini, me'yorlarini aniqlagan, ammo ushbu qoidaga rioya qilishda etarli iroda ko'rsatmaydigan holatlarda qo'llaniladi. Shuning uchun bu usul zarur irodaviy fazilatlarni rivojlantirish uchun amal qiladi.
7. O'z-o'zini jazolash usuli. Nomidan ko'rinib turibdiki, u o'zini o'zi tarbiyalash jarayonida inson o'zi belgilab bergan xatti-harakatlar qoidalaridan ma'lum bir og'ishlarni amalga oshirganda foydalaniladi. Bunday og'ishlarni aniqlagan holda, o'ziga nisbatan muayyan sanktsiyalarni qo'llash va u yoki bu jazoni qo'llash juda muhimdir.

XULOSA
Xulosa qilib aytganda Shaxs kamoloti - Shaxsning jismoniy, ruhiy va ma‘naviy xususiyatlarida miqdor o’zgarishlaridan sifat o’zgarishlariga dialektik o’tish bilan tavsiflanadigan murakkab, uzoq davom etadigan ziddiyatli jarayon. Shaxs kamoloti psixologiya va pedagogika fanlarining umumilmiy kategoriyasi bo’lib, psixologiya - Shaxs ruxiy kamolotining qonunlarini izohlab bersa, pedagogika - komil inson va barkamol avlodni shakllantirish maqsadlarini ko’zlab Shaxs kamolotini boshqarish haqidagi nazariyani yaratadi.
Gordon Allport, shaxsni tavsiflash uchun, to'rtta muhim fikrni ta'kidlaydi. Birinchidan, uning postulatlari shaxsni o'rganish uchun individuallikni ta'kidlaydi. Ikkinchidan, insonning xatti-harakatlari turli nuqtai nazardan tushuntiriladi
Boshqa tomondan, uslubiy darajada, shaxsning ko'rsatkichi sifatida xatti-harakatlarning ekspresiv o'lchamlarini himoya qiladi. Va nihoyat, u individual xulq-atvorni talqin qilish uchun o'zi kontseptsiyasini qayta sharhlaydi.
Demak, o'z-o'zini tarbiyalash - bu pedagogik yo'naltirilgan jarayon. O'z ustida ishlashga psixologik va amaliy tayyorgarlik bu ta'limning eng muhim vazifalaridan biridir. Men o'z-o'zini tarbiyalashning paydo bo'lishi va rivojlanishining asosiy bosqichlarini ajratib ko'rsatishga harakat qildim.
Birinchidan, bu o'quvchilarning o'z hayot tarzini anglashi, faoliyatning ahamiyatini anglashi o'z-o'zini tarbiyalashni talab qiladi. Ushbu bosqichda sinf rahbari o'quvchilarga o'zlarining ijobiy va salbiy fazilatlarini anglashga, kamchiliklariga toqat qilmasligini tushunishga yordam beradi.