G niyozov, M. Ahmedova pedagogika tarixidan seminar mashg

Buni yodda saqlang!
Jadidchilik g‘oyasini birinchi bo‘lib qrim -tatar mutafakkiri 
Ismoil Gasprinskiy (1851-1914) ko‘taradi va birinchilardan bo‘lib 
bu g‘oyani amalga oshirishga kirishadi. U tez fursatda turk 
dunyosining «g‘oyaviy otasi» sifatida shuhrat qozonadi.
Jadidlar harakatining targ‘ibotchisi va ko‘pgina g ‘oyalarning 
muallifi M ahm udxo‘ja Behbudiy 1874-yil 10 mart kuni Samar- 
qandda ruhoniy oilasida dunyoga keladi. Uning otasi imomlardan 
bo‘lib, ilm -m a’rifatga ixlosmand edi.
M ahmudxo'ja 6-7 yoshlarida o ‘z tog‘asi ziyoli Muhammad 
Siddiq yordamida xat-savodini chiqaradi. 1893 yilda otasi Behbudxo‘ja 
vafot etadi. Oilani boqish Mahmudxo‘janing zimmasiga tushadi.
Qozilik vazifasidagi tog‘asi M uhamm ad Siddiq uni o ‘ziga 
mirzolikka tayinlaydi. Mirzalik vazifasida ishlab turib, muftilikka 
oid shariat qoidalarini, huquqshunoslik ilmini chuqur o ‘rgangan 
M ah m u d x o 'ja k o ‘p o ‘tm ay m uftilik lav o zim in i egallaydi.
99

---

Keyinchalik M ahmudxo'ja ko‘pgina shaharlarga safar qilish va 
shaxsiy mutolaa orqali nazariy va hayotiy bilimlarini oshirdi.
Anglab oling!
U safarlardan qaytgach, qator kitoblar, ilmiy-nazariy maqo- 
lalar yozadi, butun hayoti va faoliyatini Turkiston xalqlarini 
m a’rifatli qilish, o'zligini tanib olishiga ko‘mak berishga baxshida 
qiladi. Behbudiy o ‘z uyida maktab ochib, bolalami bepul o ‘qitadi.
Buni yodlab oling!
Behbudiy barcha maqsadlarini faqat m a’rifat orqali amalga 
oshirishni ko‘zlardi. U ta ’lim-tarbiya xususidagi o ‘z g‘oyalarini 
amalga oshirishning bosh yo‘li sifatida yangi maktablar ochish, 
unda yoshlarni diniy ilmlar bilan birga, aniq fanlami ham o ‘qitish, 
Yevropacha ta ’lim -tarbiyani Turkiston m am lakatlarida keng 
ko‘lamda joriy etishni targ‘ib etadi, mahalliy aholini ilm-ma’rifatga 
da’vat etadi. Mustamlakachilik, zulmat, jaholat va qoloqlikka qarshi 
kurashda u faqat ilm -m a ’rifatga suyanadi, kuch-qobiliyatini 
maktab, maorif, diniy, tabiiy ilm va m a’rifatni rivojlantirishga 
qaratadi.