G‘. N. Mahmudov

 
O‘t oldirish va purkash tizimlariga elektronikani toboro keng joriy 
qilinishi natijasida  dvigatelni birlashtirilgan elektron boshqarish 
tizimlari yuzaga keldi.  
Purkash  va  o‘t  oldirish  jarayonlarini  birgalikda  boshqaradigan  elektron 
tizimlar quyidagi afzalliklarga ega: 

 
agregat  va  datchiklarning  funktsiyasini  birlashtirilishi,  ularning  umumiy 
sonini ancha kamaytirish imkonini beradi; 

 
o‘t  oldirish  va  purkash  jarayonlari  birgalikda  optimallashtiriladi  va  bu 
burovchi  moment,  yonilg‘i  sarfi,  chiqindi  gazlar  tarkibi  kabi  ko‘rsatkichlarni 
yaxshilaydi, 
sovuq 
dvigatelni 
ishga 
tushirish 
va 
uni 
qizdirishni 
anchayengillashtiradi; 

 
boshqa  tizim  va  agregatlarni  (masalan,  avtomatik  uzatma  qutisi, 
antiblokirovkali tormoz tizimi, konditsioner va hokazo) ishini elektron boshqarish 
bo‘yicha keng imkoniyatlarni yuzaga keltiradi. 
6.17-rasmda  ichki  yonuv  dvigatelining  birlashtirilgan  elektron  boshqarish 
tizimining  tarkibiy  sxemasi  keltirilgan.  Datchiklardan  (1...11)  kelayotgan  analog 
signallar  analog-raqamli  o‘zgartkich  12  ga  uzatiladi.  Boshqacha  qilib  aytganda,  
kontrollerga  bevosita  temperatura,  bosim  va  boshqa  omillarning  qiymati  emas, 
balki bu ko‘rsatkichlarning elektr analoglari - parametrlariga (kuchlanishi, bosim, 
harorat...) mos ravishda o‘zgarib turadigan tok uzatiladi. 
 
Analog-raqamli  o‘zgartkichda  analog  signallar  raqam  (  kod)  ko‘rinishiga 
keltiriladi. Mikroprotsessor 13 olingan signallarga,  doimiy xotira qurilmasi 14 ga 

---

 
262 
joylashtirilgan tayanch ma’lumotlar asosida, tezkor xotira qurilmasi 15 yordamida 
ishlov beradi va tegishli ijrochi impulslarni shakllantiradi. 
 
MikroEHMdan chiqqan signallarning quvvati kichik bo‘lganligi sababli  ular 
avval zarur darajada kuchaytiriladi ( 16,17) va shundan keyingina o‘t oldirish 18 
va purkash tizim 19 lardagi ijrochi mexanizmlarga yuboriladi.